Απείρανθος – Ένα χωριό γεμάτο παράδοση.

Η Απείρανθος ή Απεράθου όπως την λένε οι ντόπιοι, είναι ένα χωριό γεμάτο παράδοση και ίσως ένα από τα ωραιότερα χωριά στις Κυκλάδες. Θα δεις παντού πέτρα και μάρμαρο, καμάρες και ναούς και γρήγορα θα καταλάβεις ότι η Απείρανθος Νάξου είναι ένα χωριό γεμάτο παράδοση, με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων!

Αρχικά, ο δρόμος για την Απείρανθο στη Νάξο είναι γεμάτος στροφές αλλά καταπληκτική θέα πρώτα στη θάλασσα και έπειτα στα αγέρωχα Ναξιώτικα βουνά!
Ο οδηγός του λεωφορείου, που ήταν πάλι ο ίδιος με τον οδηγό που έκανε τη διαδρομή από τη χώρα στην παραλία του Αγίου Προκοπίου στη Νάξο, ντόπιος Απεραθίτης και γνώστης κάθε στροφής και λακούβας, μας ανέβασε στην Απείρανθο με τρομερή αυτοπεποίθηση!

Απείρανθος: Ιστορία

Tο Απεραθίτικο ιδίωμα

Και αφού η Απείρανθος Νάξου είναι ένα χωριό γεμάτο παράδοση, δε θα μπορούσε να μην έχει το δικό της γλωσσικό ιδίωμα: Η ντοπιολαλιά των Απεραθιτών είναι ένα κράμα από αρχαία ελληνικά, βυζαντινά και κρητικά, αφού στην Απείρανθο έμειναν πρώτα – κυρίως – Κρητικοί. Γιατί πήγαν όμως εκεί;

Φαίνεται πως η σχέση των δύο νησιών υπάρχει εδώ και αιώνες, αφού από τη Βυζαντινή περίοδο ακόμη πολλοί κρητικοί αγιογράφοι πήγαιναν στη Νάξο για να ζωγραφίσουν τις εκκλησίες, και όταν αργότερα η Κρήτη πέρασε από το Βυζάντιο στους Βενετούς, τα δυο νησιά κράτησαν εμπορικές σχέσεις.

Την περίοδο της Ενετοκρατίας δε, σύμφωνα με νοταριακά έγγραφα, δηλαδή τα συμβόλαια της εποχής εκείνης, κάποιοι ντόπιοι κρητικοί άρχοντες πήγαν στη Νάξο μαζί με την περιουσία τους, αφού βοήθησαν τον Δούκα της Νάξου Μάρκο Σανούδο να κατακτήσει την Κρήτη από τους Γενουάτες, δηλαδή απ’ τη Δημοκρατία της Γένοβας. Και αργότερα όμως στην Τουρκοκρατία, όταν έγινε η Κρητική Επανάσταση που οι Κρήτες ήθελαν να ενωθεί το νησί με την υπόλοιπη Ελλάδα, σε πολλούς Έλληνες από τα Σφακιά και τα Ανώγεια, η Απείρανθος έδωσε ξανά καταφύγιο.
Είναι λογικό λοιπόν γιατί το Απεραθίτικο Ιδίωμα έχει μέσα κρητικά. Βέβαια το αξιοθαύμαστο είναι ότι οι Απεραθίτες κράτησαν την παράδοση και το ιδίωμά τους μέσα στους αιώνες και σήμερα ευτυχώς το ακούμε!

Απείρανθος – Διαδρομή

Ύστερα από καμιά ώρα μέσα στο λεωφορείο, υπολογίσαμε ότι πρέπει να φτάνουμε στην Απείρανθο. Κάποια στιγμή λοιπόν, που για εμάς ήταν η μέση του πουθενά, μία κυρία ζήτησε στον οδηγό να κάνει στάση. Αμέσως το λεωφορείο σταμάτησε. Η κυρία χαιρέτησε ευγενικά τον οδηγό αλλά και όλο το λεωφορείο και ύστερα κατέβηκε. Στη συνέχεια, δεν είχαν περάσει δύο λεπτά, μία άλλη ηλικιωμένη ντόπια του λέει: Καλέ με ξέχασες!

Ο οδηγός σταμάτησε επιτόπου και άνοιξε διάπλατα τις πόρτες.
– “Παραπίσω είμαι!” του είπε η ηλικιωμένη.
– “Να σε πάω και στο σπίτι;” είπε ο οδηγός, ενώ παράλληλα έκανε όπισθεν με ανοιχτή την πόρτα. Τελικά όταν σταματήσαμε στο σημείο που έκρινε κατάλληλο η κυρία, ο οδηγός τη βοήθησε να κατέβει!

Αν και το σκηνικό αυτό, μπορεί μοιάζει τρελό, ίσως και επικίνδυνο για όλους εμάς, για τους Ναξιώτες που ζουν στο νησί με δύσκολες συνθήκες 365 μέρες το χρόνο, είναι απλά η καθημερινότητα τους. Το ίδιο έχω δει να συμβαίνει στα χωριά της Ηπείρου, της Φωκίδας και αλλού, και μου αρέσει γιατί μου είναι οικείο. Αυθεντικό. Μυρίζει Ελλάδα. Μυρίζει ανθρωπιά!

Απείρανθος Νάξου:
Ο Συνεταιρισμός Γυναικών της Απειράνθου.

Ύστερα από αυτή την υπέροχη και λιγάκι τρομακτική διαδρομή, η Απείρανθος μας καλωσόρισε με ένα μαρμάρινο καλντερίμι γεμάτο πλατάνια και τραπέζια στον ίσκιο τους. Αναντίρρητα η παράδοση ήταν παντού γύρω μας: Παραδοσιακά καφενεία, λιγοστός κόσμος και διάχυτο άρωμα ελληνικού καφέ!

Η Απείρανθος βέβαια έχει και Συνεταιρισμό Γυναικών. Καθώς περπατούσαμε στο καλογυαλισμένο μαρμάρινο καλντερίμι, το είδαμε μπροστά μας.
Συγκινήθηκα όταν είδα κρεμασμένη στους τοίχους και βαλμένη σε βιτρίνες την προσπάθεια των γυναικών να κρατήσουν και να διαδώσουν την παράδοση και την ιστορία μας μέσα από υφαντά και κεντήματα που φτιάχνουν οι ίδιες!
Η κυρία που ήταν εκεί, μας είπε ότι εδώ και σαράντα χρόνια που έχουν φτιάξει το συνεταιρισμό, οι γυναίκες βρήκαν κάτι ωραίο να κάνουν στην καθημερινότητα τους: Πάνε εκεί πρωί – βράδυ, πίνουν τον καφέ τους, λένε τα νέα τους φτιάχνοντας υφαντά με σχέδια που έχουν ξεσηκώσει απ’ τις μανάδες και τις γιαγιάδες τους. Είναι γεγονός ότι αυτή είναι μία εντελώς διαφορετική νοοτροπία από τις γυναίκες της Σκύρου που κρατάνε μυστικά τα σχέδια των κεντημάτων απ’ τους προγόνους τους και θέλουν να τα έχει η οικογένειά τους σε αποκλειστικότητα.

Θήκη κινητού φτιαγμένη στον αργαλειό!

Από τον Συνεταιρισμό Γυναικών της Απειράνθου, αγόρασα με πέντε ευρώ μία θήκη για το κινητό μου, φτιαγμένη στον αργαλειό!

Το σημαντικό είναι πως βρήκα μία και μοναδική φωτογραφία με την “αργαλένια” θήκη μου. Αυτή που βρίσκομαι στο αεροδρόμιο του Βελιγραδίου, έτοιμη να περάσω Κροατία για μία νέα αυθεντική πολιτιστική εμπειρία! Χάρηκα πολύ όταν η Σέρβα κυρία στο γκισέ που νοικιάσαμε το αυτοκίνητο με ρώτησε για την θήκη του κινητού μου και μπόρεσα να της πω με κουτσά αγγλικά, για την λαογραφία του τόπου μας.
Η θήκη πια ανήκει σε εκείνη την κυρία στον γκισέ, και μου άρεσε που ένα κομμάτι της τεράστιας Ελληνικής παράδοσης και λαογραφίας φυτεύτηκε κάτω από ένα plexiglass, στην αρχή μίας αξέχαστης πολιτιστικής εμπειρίας!

Πολιτιστικός Τουρισμός στην Απείρανθο.

Μετά την επίσκεψη μας στο συνεταιρισμό, η παρέα μου κάθισε στα παραδοσιακά καφενεία στην είσοδο του χωριού…

…Όσο για μένα, πήρα ένα ανηφορικό μαρμάρινο καλντερίμι και πέρασα κάτω από μπόλικες καμάρες, θέλοντας να φτάσω στον Πύργο του Ζευγώλη που τον ‘φτιάξαν οι Ενετοί τον 17ο αιώνα.

• 

• 

• 

Στον πύργο του Ζευγώλη όμως άργησα πολύ να φτάσω, γιατί ανεβαίνοντας στην κορυφή, σε ένα σημείο με καταπληκτική θέα, βρίσκω έναν κτηνοτρόφο:
“Γεια σας” του λέω, “Γεια σας” μου λέει. “Ωραίο το χωριό σας!” του λέω, “Ωραίο είναι” μου λέει!
“Θα ‘ναι και το χειμώνα καλά εδώ!” “Μόνο ωραία; Αλλά δε βλέπεις πέρα γιατί είναι τα σύννεφα από κάτω!”

Φυσικά, αμέσως έφτιαξα την εικόνα με τη συννεφιασμένη Απείρανθο ανάμεσα στην ομίχλη και είπα ότι σε αυτό τον τόπο πρέπει να έρθω και χειμώνα!

“Κάνα καλό τυρί θα βρούμε;” του λέω.
“Τι τυρί θές;”
“Βγάζετε κάνα δικό σας, να πάω στη μάνα μου;”
“Από που είσαι;”
“Από Ήπειρο και από Φωκίδα.”
“Α, από μακριά… Θα πας στη Σμάρω, στο χωριό!”
“Είναι καλό εκεί το τυρί;”
“Αααα, βέβαια!” είπε τάχα μου πειραγμένος. “Μόνο καλό; Το δικό μας! Αλλά τι ώρα είναι;” Κοίταξε τον ήλιο και αμέσως είπε: “Θα πάει δυο τώρα, μην έχει κλείσει δεν ξέρω…”
Αμέσως κοίταξα το κινητό μου. Δύο παρά δέκα! Ευχαρίστησα από καρδιάς τον κτηνοτρόφο με το ενσωματωμένο ηλιακό ρολόι και έφυγα τρέχοντας για τη Σμάρω!

Η Απείρανθος – Γαστρονομικός τουρισμός

Στη Σμάρω λοιπόν, το μικρό παραδοσιακό μπακάλικο που είναι ανοιχτό χειμώνα – καλοκαίρι, αγόρασα 4 κεφάλια ντόπιο τυρί: Γραβιέρα, αρσενικό και δύο ξινοτύρια. Το τελευταίο ήταν το αγαπημένο μου! Τα τσακίσαμε με τσιπουράκι, μέσα σε σαλάτες, φτιάξαμε σαγανάκια και κολοκυθοανθούς. Όλα τα τυριά μαζί κάναν 15€, όταν στη χώρα θα δίναμε με πολλή τύχη τουλάχιστον τα διπλάσια!

Με τα τυριά στα χέρια έφυγα άρον άρον για το Αρχαιολογικό Μουσείο, που όμως είχε κλείσει. Αρχικά είπα θα είναι κλειστό για μεσημέρι, αλλά στη συνέχεια έμαθα ότι δεν είναι συνέχεια ανοιχτό και πρέπει να πάρεις τηλέφωνο να τους πεις ότι θα πας για να το ανοίξουν. Για αυτό και στο τέλος του άρθρου σημείωσα το τηλέφωνο του μουσείου για να μην την πατήσετε όπως εγώ…Τελικά αποφάσισα να πάω στον Πύργο του Ζευγώλη που όμως ήταν επίσης κλειστός… Επομένως κατηφόρισα απογοητευμένη προς το χωριό, μα πάνω που είπα: “Ε, τουλάχιστον μου μείναν τα τυριά”, αντικρίζω μπροστά μου μια εκκλησία με μαρμάρινο εκθαμβωτικό καμπαναριό: Tην Παναγία την Απεραθίτισσα ή Απεραλίτισσα!

Παναγία Απεραθίτισσα – Θρησκευτικός Τουρισμός.

Μόλις μπήκα στην Παναγία της Απειράνθου, γαλήνεψα! Από τον βαμμένο με μπλε χρώμα τρούλο, έμπαινε ένα γλυκό ημίφως που έλουζε τις ολάσημες εικόνες του μαρμάρινου τέμπλου, ενώ οι λίγοι πιστοί έκαναν γαλήνιοι την προσευχή τους, καθισμένοι στις ξύλινες καρέκλες τους. Άλλοι κοίταζαν με βλέμμα διαπεραστικό τις εικόνες – λες και συνομιλούσαν – και άλλοι ήταν σκυμμένοι με το πρόσωπό τους βαλμένο στις παλάμες.

Άναψα το κερί μου και πλησίασα στην Ωραία Πύλη.
Δεν μπόρεσα βέβαια να μην αγγίξω το μαρμάρινο τέμπλο που ήταν σκαλιστό απ΄ άκρη σ’ άκρη, γεμάτο με τσαμπιά σταφύλια, σύμβολο πνευματικής καρποφορίας, γεμάτο με λουλούδια και αγγέλους λαξευμένους πάνω στο γκριζαρισμένο μάρμαρο.

• 

• 

Ιστορία της Παναγίας της Απειράνθου.

Έπειτα έκατσα και σε μια καρέκλα, και μετά την προσευχή μου έβγαλα το κινητό και μπήκα στο ίντερνετ. Διάβασα πως υπάρχουν αρκετές θεωρίες για το πως χτίστηκε η Παναγία της Απειράνθου.

Μία από αυτές τις ιστορίες μας λέει πως ένας βοσκός είδε ένα φως στην θάλασσα και όταν το πλησίασε, μια εικόνα κάθισε ξαφνικά στον ώμο του. Τότε ο βοσκός πήρε την απόφαση και ξεκίνησε για την Απείρανθο μαζί με την εικόνα. Όμως φτάνοντας στο χωριό, η εικόνα κατέβηκε απ’ τον ώμο του και μπήκε σε μια συστάδα με βάτα.

Με τον καιρό θέλησαν να τη βάλουν μέσα σε εκκλησίες αλλά η εικόνα έφευγε και ξανά πήγαινε στα βάτα! Τελικά οι ντόπιοι αποφάσισαν να χτίσουν στο σημείο εκείνο ένα μικρό εκκλησάκι, που το ονόμασαν “Πρωτόθρονο” και βάλανε μέσα την εικόνα. Χρόνια αργότερα, σε εκείνο το σημείο, σήκωσαν μια μεγαλύτερη εκκλησία: Tην Παναγία της Απειράνθου.

Μόλις βγήκα από το Ναό της Παναγίας κάθισα για λίγο στο προαύλιο, στη σκιά ενός μεγάλου δέντρου και κοίταξα την εκκλησία που ο ήλιος έβαφε χρυσαφιά. Είναι αλήθεια ότι παρά τη ζέστη, ένιωθα μια δροσιά, μια φρεσκάδα!

Απείρανθος – Γαστρονομικός τουρισμός

Πλησίαζε απόγευμα όταν η πείνα μας είχε ξεπεράσει και ρωτώντας, ένας ντόπιος μας πρότεινε την ταβέρνα “Αμοργινός”. Ευχαριστούμε τον άνθρωπο εκείνο αφού στον “Αμοργινό” γευτήκαμε όντως παραδοσιακή Ναξιώτικη κουζίνα.

Με θέα λοιπόν τα καταπράσινα βουνά της Νάξου, δοκιμάσαμε το παραδοσιακό απεραθίτικο ρόστο, ένα φαγητό που οι ντόπιοι φτιάχνουν σε γάμους ή βαπτίσεις και περιέχει μια κομματάρα χοιρινό σα λουκούμι, λουσμένη με πηχτή κόκκινη σάλτσα που μοσχοβολάει κρασί και σκόρδο! Δοκιμάσαμε ακόμα φοβερά παραδοσιακά τυριά παραγωγής του κυρίου Γιώργου, αλλά και λουκάνικα που τα έψηναν στη θράκα! Δεν ήπιαμε ντόπιο κρασί αλλά μπυρίτσες, που μας ήρθαν παγωμένες και μας έσβηναν την λάβα που έφεραν τα βαριά, πεντανόστιμα φαγητά.

Μια αξέχαστη γνωριμία στην Απείρανθο!

Ύστερα από το λουκούλλειο γεύμα, την ώρα που βγαίναμε απ’ το μαγαζί και νοιώθαμε πλήρεις, η χαρά μας, μας έκανε να μιλήσουμε χωρίς να το πολύ σκεφτούμε στον υπερήλικα κύριο που καθόταν έξω από το μαγαζί και τραγουδούσε παρέα με μια κούπα κρασί. Ο κύριος εκείνος, μας μίλησε σε Κρητική Διάλεκτο και αμέσως “τα βρήκε” με τον φίλο μου που κρατάει επίσης από Κρήτη. Κάποια στιγμή γυρνάει και μου λέει με σηκωμένο φρύδι:

-«Πολύ ωραίο το κοπέλι!»
-«Ευχαριστώ πολύ!» του λέω, κάνοντας μία μικρή υπόκλιση. Τι το ‘θελά; Πριν ακόμα ‘ρθω σε όρια θέση συνέχισε:
-«Δε λέω εσένα! Για το κοπέλι λέω!» είπε και έδειξε τον φίλο μου.

Ο άνθρωπος εκείνος, αυτή η χαρακτηριστική αιγαιοπελαγίτικη μορφή, μας έμεινε αξέχαστη! Έτσι τρία χρόνια μετά, όταν ξανά ανταμώσαμε μήνα Σεπτέμβρη στην Ίο, ήταν μεγάλη η χαρά μας! Τον είδαμε στην Ίο, σε ένα πανηγύρι στη μέση του πουθενά, να μαγειρεύει παραδοσιακά φιλέματα, να παίζει τσαμπούνα, να χορεύει και τα τραγουδά! Και το όνομα αυτού: Τίγρης!

---