To παραδοσιακό σκυριανό σπίτι, μέσα στα σχεδόν 50 τετραγωνικά του, κατάφερε για αιώνες να γίνει πομπός της λαϊκής παράδοσης. Φτιαγμένο με φυσικά υλικά, προωθεί τη συνύπαρξη του ανθρώπου με το περιβάλλον, και προβάλλει καθημερινά τη σκυριανή λαϊκή τέχνη στην εσωτερική του διακόσμηση.
Το παραδοσιακό σκυριανό σπίτι έχει πέτρινους τοίχους, μεγάλου πάχους, περίπου 70 εκατοστών. Η στέγη είναι ξύλινη, και ξύλινες κολώνες συγκρατούν καλαμωτές στο ταβάνι. Οι καλαμωτές λειτουργούν όχι μόνο ως διακοσμητικό στοιχείο φτιαγμένο με φυσικά υλικά, αλλά επίσης συμβάλουν και στη θερμομόνωση του σπιτιού. Το πάτωμα αποτελεί το φυσικό έδαφος μαζί με κοκκινόχωμα, ενώ με την προσθήκη άμμου γίνονταν πιο στέρεα τα υλικά.
Αρχιτεκτονική και διακόσμηση στο σκυριανό σπίτι
Το παραδοσιακό σκυριανό σπίτι, είναι παραλληλόγραμμο και μικρό, περίπου 50τμ. Χωρίζεται σε τρία ευδιάκριτα μέρη, αν και στην ουσία πρόκειται για μία μονόχωρη κατασκευή. Στο μπροστινό μέρος του σπιτιού, μας καλωσορίζει το σαλόνι (σάλα) με τη φγου (τζάκι). Στη μέση του σπιτιού, είναι τοποθετημένο ένα ξυλόγλυπτο διαχωριστικό τοιχίο, ο μπουλμές, με ύψος περίπου 1.80μ. Πίσω από τον μπουλμέ δημιουργούνται δύο επίπεδα: Tο κάτω μέρος (ισόγειο) φιλοξενεί την κουζίνα, και ακριβώς από πάνω στον ημιώροφο, βρίσκεται η κρεβατοκάμαρα (σφας), στην οποία οδηγεί μία μικρή και στενή ξύλινη σκάλα. Οι τοίχοι του σκυριανού σπιτιού είναι διακοσμημένοι με στοιχεία της τοπικής λαϊκής παράδοσης: Αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως παραδοσιακά σκυριανά κεραμικά, πιάτα, κούπες, στάμνες ή ταψιά, αλλά και κεντήματα της σκυριανής χειροτεχνίας. Τα έπιπλα, όπως η κρεβατσούλα (καναπές), τα σκαμνιά και τα μπαούλα, είναι φτιαγμένα στα πρότυπα της παραδοσιακής σκυριανής ξυλόγλυπτικής.
Σκυριανή ξυλογλυπτική
Παραδοσιακή ενοικιαζόμενη κατοικία του Γιώργου Κούκη.
Τα ξυλόγλυπτα έπιπλα του Σκυριανού σπιτιού έχουν μικρές διαστάσεις. Ο σκυριανός ξυλογλύπτης κύριος Ανδρέου, εξήγησε πως έφτιαχναν τα έπιπλα μικρά, λόγω πρακτικότητας, προκειμένου δηλαδή να χωράνε στα λίγα τετραγωνικά του σκυριανού σπιτιού, που στέγαζε όλη την οικογένεια. Επίσης, επεσήμανε μία σημαντική διαφορά μεταξύ της σκυριανής ξυλογλυπτικής, σε σχέση με τη βυζαντινή. Τα βυζαντινά σκαλιστά, που υπάρχουν παραδείγματος χάρη στα εκκλησιαστικά τέμπλα, είναι βαριά, μεγάλα και βαθιά, σε αντίθεση με τη σκυριανή ξυλογλυπτική που έχει μικρό βάθος, είναι πιο διακριτική και λεπτοδουλεμένη.
Σκυριανή κεντητική
Αναπαράσταση σκυριανής κατοικίας. Δεξιά διακρίνεται καδραρισμένο "Το Κέντημα του Όρκου", με τα γεωμετρικά σχέδια.
Τους τοίχους και τα έπιπλα του σκυριανού σπιτιού, διακοσμούν επίσης έργα της λαϊκής χειροτεχνίας, όπως τα κεντήματα, που οι σκυριανές έχουν μακρά παράδοση. Ο σκυριανός Μανώλης Βασιλάκος, έδωσε την πληροφορία σχετικά με ένα έθιμο, στο οποίο οι σκυριανές θα φτιάξουν στη διάρκεια της ζωής τους ένα κέντημα, το οποίο είναι πολύ δύσκολο να ολοκληρωθεί. Το κέντημα αυτό, έχει περίτεχνα γεωμετρικά σχέδια και απαιτεί ακριβές μέτρημα των κλωστών. Έτσι οι σκυριανές, όταν επιτέλους καταφέρουν να τοολοκληρώσουν είναι τόσο κουρασμένες, που ορκίζονται ότι δεν θα το ξανά φτιάξουν ποτέ στη ζωή τους, για αυτό και ονομάζεται “Κέντημα του Όρκου”. Το έθιμο αυτό, έχει τις ρίζες του στα βάθη των χρόνων, ενώ ακόμα και σήμερα συνεχίζει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης σκυριανής γυναίκας. “Το Κέντημα του Όρκου” κατά την ολοκλήρωση του, βρίσκει τη θέση του είτε καδραρισμένο στον τοίχο, είτε ακόμα ως μαξιλάρι, και συνεχίζει να προβάλλει τη λαϊκή παράδοση, μέσα από τους τοίχους του σκυριανού σπιτιού.
Λαϊκός πολιτισμός
Μια πετρωμένη γριά στην Άνδρο
Η ιστορία του Ενετικού κάστρου στο Κόρθρι της Άνδρου, και ο μύθος της γριάς που πέτρωσε καθώς έπεφτε στη θάλασσα από 600 μέτρα ύψος.
Η “Πλατεία Αιώνιας Ποιήσεως” στη Σκύρο, γίνεται τόπος συνάντησης του Άγγλου ποιητή Rupert Brook με τον Γερμανό ζωγράφο Caspar David Friedrich, και η χειμωνιάτικη Σκύρος, πολιτιστική εμπειρία χωρίς σύνορα.
Αρχές Γενάρη, μπήκα στο Δημαρχείο της Σκύρου και προμηθεύτηκα έναν πολιτιστικό χάρτη. Λίγο αργότερα, με τη βροχή να πέφτει ασταμάτητη στο ανηφορικό καλντερίμι και τον λεπτόφυλλο χάρτη στα χέρια, ήμουν στον δρόμο για το μουσείο. Το μόνο που ακουγόταν στη διαδρομή, ήταν οι ψιχάλες και οι γαλότσες μου στις μουσκεμένες πέτρες. Ο αέρας μύριζε βροχή, θάλασσα και ελληνικό καφέ, και με τις μυρωδιές του πρωϊνού να πυκνώνουν τον κρύο αέρα, πρόσεξα κάτω απ’ την ομπρέλα τα χαμηλά λευκά σπιτάκια με τα γκριζοκόκκινα παντζούρια. Μικρές αυλές και μουσκεμένα μανταλάκια, χόρευαν πάνω στα υγρά σχοινιά…
Συνέχεια ανηφόριζα, μα θάλασσα δεν είχα δει απ’ όταν πάτησα το πόδι μου στη χώρα της Σκύρου. Κάποια στιγμή, ακούγονται παιδικά γέλια. Κοιτάω μπροστά, και βλέπω δυο παιδιά να βγαίνουν από ένα σπίτι και να μπαίνουν στο άλλο απέναντι. Πίσω απ’ τα παιδιά, η ανηφόρα φάνηκε να τελειώνει. Συνέχισα να ανηφορίζω, και δυο λεπτά μετά, η φύση χάρισε την ομορφιά της, και η Σκύρος τοποθέτησε τη δική της εκδοχή, στον πίνακα του Φρίντριχ “Μοναχός δίπλα στη Θάλασσα”.
Αριστερά: Monk by the sea - Caspar David Friedrich (1808–1810) |
Δεξιά: Τοπίο στη Σκύρο.
Από την πλατεία Μπρουκ στον Caspar David Friedrich
Όμως δεν ήταν μόνο η ίδια χρωματική και τονική παλέτα, που ταίριαξε αρμονικά στον πίνακα “Μοναχός δίπλα στη θάλασσα”, τη φωτογραφία που τράβηξα τυχαία στη Σκύρο. Κατεβαίνοντας το καλντερίμι, φτάνω σε μια πλατεία με ένα ολόγυμνο άγαλμα στη μέση. Ήμουν στην πλατεία “Μπρουκ” ή “Πλατεία Αιώνιας Ποιήσεως” όπως ενημέρωνε η ταμπέλα.
Αρχικά, το άγαλμα αυτό, φιλοτεχνήθηκε από τον Μιχάλη Τόμπρο το 1930, και είναι αφιερωμένο στον φιλέλληνα Ρούπερτ Μπρουκ (Rupert Brooke), που έγραψε κυρίως σονέτα στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο ποιητής πέθανε στη Σκύρο από τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού, ενώ υπηρετούσε στο Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό.
Αριστερά: Το άγαλμα του Μπρουκ στη Σκύρο. Δεξιά: Το έργο Μοναχός δίπλα στη θάλασσα.
Και είναι αλήθεια, πως δύσκολα μπορείς να μη συνδέσεις τη μοναξιά του Μοναχού στον πίνακα του Φρίντριχ, με τη “μοναξιά” του αγάλματος που έστεκε ολομόναχο σε μια πλατεία, έχοντας το ίδιο φόντο της ανεμοδαρμένης θάλασσας. Το φυσικό τοπίο, η τέχνη και η ιστορία, δείχνουν την απαράμιλλη δύναμη τους, και συνδέουν νοητά δύο μακρινούς τόπους: Αυτόν της Σκύρου και εκείνον της Γερμανίας που φιλοτεχνήθηκε το έργο. Και υπάρχει μία ευθεία γραμμή, από το 1810 στο σήμερα. Και η “Πλατεία Αιώνιας Ποιήσεως” έχει βαπτίσει σωστά τον εαυτό της.
Κωνσταντίνα Γεωργαντά
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Αρχαιολογικό Μουσείο Σκύρου
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σκύρου, με ευρήματα από το 2.800π.Χ, και η αίθουσα με τη Λαογραφική Συλλογή.
Μια πετρωμένη γριά στην Άνδρο: Στην μυθολογία ο Δίας πέτρωσε τη Νιόβη για να τη λυτρώσει από το θρήνο της. Από την άλλη ο Σίσυφος καταδικάστηκε να κουβαλάει ένα βράχο, στην κορυφή ενός βουνού για πάντα. Ο Δευκαλίων και η Πυρρά, έριχναν πέτρες πίσω τους για να γεννηθεί ξανά το ανθρώπινο είδος, ενώ σήμερα λέμε τη φράση “Έχει καρδιά από πέτρα”. Οι “Μύθοι της Πέτρας” φτάνουν ως την Τουρκοκρατία. Εκεί, γεννιούνται νέοι, με μια γριά στην Άνδρο να πράττει ύβρη, και να πετρώνει καθώς αυτοκτονεί.
(Το Κάστρο της Φανερωμένης ή Κάστρο Κορθίου ή Κάστρο Κοχύλου ή Έπάνω Κάστρο ή Κάστρο της Γριάς)
Επί Τουρκοκρατίας, οι Ανδριώτες βρήκαν καταφύγιο στο Κάστρο Κορθίου. Και εδώ ξεκινάει ο μύθος μας. Οι Τούρκοι πολιορκούσανε καιρό το κάστρο, μα δεν μπορούσανε να μπούν. Τελικά, πήραν την απόφαση, και στείλαν μια γριά με ένα παιδί για να ζητήσει βοήθεια από τους Ανδριώτες που ήταν μέσα. Η γριά κατάφερε να μπει, και όταν νύχτωσε πήγε κρυφά, άνοιξε μια πύλη και οι Τούρκοι μπήκαν στο κάστρο. Εκείνοι με την σειρά τους, σφάξαν όλους τους Ανδριώτες που ήταν μέσα. Όμως η γριά μετάνιωσε πικρά για την προδοσία της, σκαρφάλωσε σε ένα βράχο και πήδηξε στη θάλασσα.
Κάστρο Κορθίου, Άνδρος
Όμως η μοίρα μετά το κακό που έκανε, δεν την άφησε απλά να φύγει από τη ζωή. Έτσι όταν η γριά έπεσε από το βράχο, και λίγο πριν βουτήξει στη θάλασσα, πέτρωσε. Αυτό της το άλμα, έδωσε στο Κάστρο Κορθίου το όνομα “Καστρο της Γριάς”. Επίσης, βάφτισε και μία διάσημη τοποθεσία της Άνδρου, την παραλία “Της Γριάς το Πήδημα”. Στην παραλία αυτή, στέκει σήμερα ο κάθετος βράχος με την φερόμενη πετρωμένη γυναίκα.
Πέτρα και ύβρις -
Μύθοι από πέτρα
Από την μυθολογία ακόμα, οι άνθρωποι που διέπρατταν “Ύβρις”, δηλαδή είχαν βίαιη ή αλαζονική συμπεριφορά, σύντομα θα δέχονταν τη “Νέμεσις“, δηλαδή την οργή των Θεών. Η “Νέμεσις” με τη σειρά της, έφερνε την “Τίσιν”, δηλαδή την τιμωρία και την καταστροφή του ανθρώπου.
Από την πετρωμένη γριά, στο Σίσυφο και τη μυθολογία
Ας πάρουμε ως παράδειγμα τον πανούργο Σίσυφο, ιδρυτή και βασιλιά της Κορίνθου (Εφύρα), ο οποίος πρόδωσε τον Δία, κατάφερε να φυλακίσει τον Θάνατο, και για χρόνια να μην πεθαίνει άνθρωπος στη γη. Ο Σίσυφος τελικά, καταδικάστηκε να κουβαλάει έναν πελώριο βράχο σε ένα απότομα ύψωμα στον Κάτω Κόσμο,σε μια προσπάθεια να τον ρίξει από την άλλη πλευρά. Όμως ο βράχος καταρακυλούσε ξανά και ξανά στους πρόποδες του υψώματος, και το μαρτύριο του ξεκινούσε από την αρχή.
Sisyphus - Tiziano Vecellio Vecelli (1549)
Η Νιόβη πέτρωσε
Φυσικά, η πέτρα πρωταγωνιστεί και στην περίπτωση της Νιόβης, κόρη του βασιλιά της Φρυγίας. Η Νιόβη έκανε 14 παιδιά, επτά αγόρια και άλλα τόσα κορίτσια, που ξεχώριζαν για την απίστευτη ομορφιά τους. Έτσι η μητέρα τους, περηφανευόταν με έπαρση για την ευγονία της και σύγκρινε τον εαυτό της με τη Λητώ, που ήταν εκλεκτή του Δία και είχε μαζί του δύο παιδιά: Tη θεά Άρτεμη και τον θεό Απόλλωνα. Για την ύβρη της Νιόβης, η Λητώ ζήτησε τιμωρία της θνητής που σύγκρινε τα παιδιά της με τους θεούς. Έτσι η Άρτεμις και ο Απόλλωνας που ήταν πρώτοι στο σημάδι, σκότωσαν με τα τόξα τους και τα 14 παιδιά της Νιόβης. Τα νεκρά σώματα των παιδιών, έμειναν άταφα για 9 μέρες, αφού όποιος προσπάθησε να τα θάψει, μεταμορφωνόταν σε πέτρα από τον Δία.
Όρος Σίπυλος, Τουρκία. Ο βράχος που συνδέεται με το μύθο της Νιόβης. Φωτογραφία: Carole Raddato | Άδεια: CC
Σε μια άλλη εκδοχή, η Νιόβη, μετά τον θάνατο των παιδιών της καταρακωμένη πια, πήγε στο όρος Σίπυλος στην Τουρκία (Ağlayan Kaya), και προσευχήθηκε στον Δία, να της εξαφανίσει τον πόνο που της προκάλεσε ο θάνατος των παιδιών της. Τότε ο Δίας από λύπηση τη μεταμόρφωσε σε πέτρα, προκειμένου να απαλλαχθεί από τον θρήνο. Ο Αισχύλος από την άλλη λέει, πως η Νιόβη, μέρες νηστική και άκλαυτη μπροστά από τον τάφο των παιδιών της, άρχισε να πετρώνει, ενώ υπάρχουν και αγγεία που αναπαριστούν τη μεταμόρφωση της Νιόβης σε πέτρα.
Αγγείο με τη μεταμόρφωση της Νιόβης σε πέτρα.
Αγγείο με τη μεταμόρφωση της Νιόβης σε πέτρα.
Η πετρωμένη γριά στην Άνδρο και η κοινωνική δικαιωσύνη
Επιστρέφοντας στην Άνδρο της Τουρκοκρατίας και στη γριά που αυτοκτόνησε πηδώντας από τον βράχο, βλέπουμε πως απ’ τα βάθη των αιώνων, η πέτρα παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαδικασία της “Κάθαρσις”, είτε για αυτόν που έδρασε κακώς, είτε για αυτόν που έγινε μάρτυρας της πράξης. Η “Κάθαρσις”, είναι αυτή η διαδικασία που βιώνει ο θεατής παρακολουθώντας τους τραγικούς ήρωες, και του δημιουργούν τόσο έντονα συναισθήματα, που τελικά η ψυχή του καθαίρεται (=εξαγνίζεται). Εναλλακτικά η “Κάθαρσις”, σύμφωνα με τον ορισμό της τραγωδίας του Αριστοτέλη, έρχεται με τον “έλεο και τον φόβο*” που βιώνει ο θεατής, με αποτέλεσμα να φεύγει από το έργο ώριμος πολίτης.
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται πως πάντα η ανθρωπότητα αποζητούσε την κοινωνική δικαιοσύνη, και έθετε τα ηθικά όρια που μπορεί να κινηθεί ο άνθρωπος. Όταν όμως τα ξεπερνούσε και έκανε κακό στην κοινότητα, θα τιμωρούνταν αυστηρά από δυνάμεις έξω από την ανθρώπινη λογική, και ταυτόχρονα θα γινόταν οπτικό παράδειγμα στους υπολοίπους, προς υπενθύμιση των δεινών που φέρνει η αλαζονεία.
Ορισμός της Τραγωδίας
“”Έστιν ουν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας, μέγεθος εχούσης, ηδυσμένω λόγω χωρίς εκάστρου των ειδών εν τοις μορίοις, δρώντων και ου δι’ απαγγελίας, δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα την τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν“ Αριστοτέλης
Λαϊκή παράδοση στο σκυριανό σπίτι
Το σκυριανό σπίτι, μέσα στα 50 τετραγωνικά του, γίνεται πομπός της λαϊκής παράδοσης.
Filippo Pelagio Palagi, 1775 – 1860 Theseus and Pirithous kidnapping Helen, c. 1814 (Getty Museum) Ο Θησέας και ο Περίθοος απαγάγουν την Ωραία Ελένη.
Ο μύθος του Θησέα
Ο Θησέας, βασιλιάς της Αθήνας, μαζί με τον φίλο του Περίθοο ή Πειρίθους βασιλιά τον Λαπιθών, απήγαγαν την Ωραία Ελένη από τη Σπάρτη όταν ήταν 12 ετών. Έπειτα οι δυο φίλοι κατέβηκαν παρέα στον Άδη για να αρπάξουν την Περσεφόνη που ερωτεύτηκε ο Περίθοος. Όμως ο Άδης τους κατάλαβε και τους έβαλε σε μια πέτρα που δεν μπορούσαν να σηκωθούν. Τελικά, δύο χρόνια έμειναν οι δυο τους στον Άδη μέχρι να κατέβει ο Ηρακλής και να τους ελευθερώσει. Έπειτα ο Θησέας επέστρεψε στην Αθήνα, όμως οι Αθηναίοι είχαν στραφεί πια εναντίον του και έτσι ο Θησέας τους καταράστηκε και κατέφυγε στη Σκύρο. Αρχικά, ο βασιλιάς του νησιού Λυκομήδης καλοδέχτηκε τον Θησέα, όμως στη συνέχεια, μάλλον από ζήλια, τον πήγε δήθεν για περίπατο και τον έσπρωξε από το ένα γκρεμό πράγμα το οποίο οδήγησε στο θάνατο του.
Peter Paul Rubens (1577 – 1640) The Death of Achilles (Ο Θάνατος του Αχιλλέα)
Ο μύθος του Αχιλλέα
Ένας ακόμη μύθος που συνδέεται με τη Σκύρο αφορά τον Αχιλλέα. Ο Αχιλλέας, βασιλιάς των Μυρμιδόνων στη Φθία (Φθιώτιδα) και γιος της Νηριίδας Θέτιδος, κρύφτηκε από τη μητέρα του στη Σκύρο αφού ο Μάντης Κάλχας έδωσε χρησμό, ότι οι Έλληνες δε θα νικούσαν τον Τρωικό Πόλεμο χωρίς τη βοήθεια του γιου της. Βέβαια η Θέτις, ήξερε πως εάν ο Αχιλλέας πάει στον πόλεμο θα πεθάνει. Έτσι μεταμφίεσε τον γιο της σε κορίτσι και τον έκρυψε στην αυλή του βασιλιά Λυκομίδη στη Σκύρο.
Τελικά ο Οδυσσέας ανακάλυψε τον Αχιλλέα, αφού πήγε στη Σκύρο μεταμφιεσμένος σε γυρολόγο. Ο Αχιλλέας μέσα από την πραμάτεια του ξεχώρισε ένα σπαθί και όχι κοσμήματα ή υφάσματα όπως οι υπόλοιπες γυναίκες. Τελικά ο Οδυσσέας έπεισε τον Αχιλλέα να πάει στον πόλεμο, με αποτέλεσμα τη νίκη τους αλλά και τον θάνατο του, από το δηλητηριασμένο βέλος του Πάρη στο μοναδικό τρωτό σημείο του σώματος του: Τη φτέρνα.
Η μέρα ήταν βροχερή. Άνοιξα την ομπρέλα, κοίταξα το χάρτη, και τα μουσεία έμοιαζαν μακριά. Άρχισα να περπατάω στο ανηφορικό κεντρικό καλντερίμι. Στο δρόμο δεν υπήρχε ψυχή, ενώ το μόνο που άκουγα στη διαδρομή ήταν ψιχάλες, η ανάσα μου και η επαφή από τις γαλότσες μου στις μουσκεμένες πέτρες.
Η χώρα της Σκύρου.Η χώρα της Σκύρου.
Κάτω από την ομπρέλα πρόσεξα τα χαμηλά τετράγωνα σπιτάκια με τα γκριζοκόκκινα παντζούρια, μικρές αυλές και μουσκεμένα σχοινιά γεμάτα μανταλάκια. Συνέχεια ανηφόριζα μα θάλασσα δεν έβλεπα. Κάποια στιγμή ακούω παιδικά γέλια. Κοιτάω μπροστά και βλέπω δυο παιδιά να βγαίνουν από το ένα σπίτι και να μπαίνουν στο άλλο απέναντι. Σε εκείνο το σημείο η ανηφόρα μου φάνηκε πως τελειώνει. Ένα λεπτό μετά που ήμουνα στην κορυφή, η φύση χάρισε την ωραιότερη εικόνα της και τοποθέτησε τη Σκύρο στον αριστουργηματικό πίνακα του Friedrich “Μοναχός δίπλα στη θάλασσα”.
Αριστερά: Caspar David Friedrich – Monk by the Sea (1808–1810) Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ – Μοναχός δίπλα στη θάλασσα Δεξιά: Σκύρος. Στο βάθος αριστερά το Αρχαιολογικό Μουσείο.
Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ Μοναχός δίπλα στη θάλασσα
Πλατεία Μπρουκ – Σκύρος
Με τον αέρα να σκουντάει την ομπρέλα, κατεβαίνω το καλντερίμι προς τη θάλασσα. Λίγο πιο κάτω μια πλατεία με ένα ολόγυμνο άγαλμα στο κέντρο. Ο χάρτης ενημέρωνε πως ήταν η Πλατεία Μπρουκ και η ταμπέλα έλεγε “Πλατεία Αιώνιας Ποιήσεως”. Το άγαλμα αυτό είναι του φιλέλληνα ποιητή Ρούπερτ Μπρουκ (Rupert Brooke) που έγραψε κυρίως σονέτα κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και πέθανε από τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού στη Σκύρο, ενώ υπηρετούσε στο Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό. Εδώ θα βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τον Ρούμπερτ Μπρουκ, μέσω του Rubert Brooke Foundation.
Στη συνέχεια ξεκίνησα για το Μουσείο Φαλτάιτς. Χτύπησα αρκετές φορές την πόρτα αλλά δεν άνοιξε κανείς. Σε κάποια από τις κλήσεις μου όμως, τελικά απάντησε μία κυρία που με σπαστά Ελληνικά με ενημέρωσε ότι μουσείο ήταν κλειστό. Έτσι ακολούθησα την ξύλινη πινακίδα σε σχήμα βέλους που έδειχνε το Αρχαιολογικό Μουσείο.
Άρχισα να περπατάω σε ένα στενό ασφάλτινο δρόμο. Τα σπίτια σιγά σιγά αραίωναν και ο δρόμος στένευε. Κάνα πεντάλεπτο μετά στρίβω σε μια στροφή: Σπίτια και αμάξια πουθενά. Κοιτάω μπροστά μου βουνοκορφές με χιόνια. Βγάζω ξανά το χάρτη και βλέπω πως έχω περάσει το μουσείο προ πολλού. Γυρνάω πίσω και καταλαβαίνω πως ο αέρας έχει στρέψει την ταμπέλα. Και το μουσείο ήταν εκεί. Στα είκοσι μέτρα προς την πλευρά της θάλασσας!
Πολιτιστική διαδρομή στη Σκύρο
Την επόμενη μέρα η περιήγηση ξεκίνησε από τους ναούς που πρότεινε ο χάρτης με τις πολιτιστικές διαδρομές. Δυστυχώς τα περισσότερα εκκλησάκια ήταν κλειστά, πράγμα λογικό αφού χιόνιζε.
Πολιτιστικός χάρτης της χώρας, Σκύρος.
Τότε πήγα στο πλησιέστερο ανοιχτό μαγαζί, το ζαχαροπλαστείο της Φαλταΐνας και ρώτησα τον κύριο στην ταμειακή αν ξέρει πότε και αν θα είναι ανοιχτοί οι ναοί. Ο κύριος, χωρίς να ρωτήσει τι και πως, έβγαλε κατευθείαν από ένα συρτάρι μια πολυκαιρισμένη ατζέντα και άρχισε να παίρνει τηλέφωνα. Πέντε λεπτά μετά, έξω από το μαγαζί, μέσα στο χιόνι, χωρίς ομπρέλα, στεκόταν ένας κύριος με τα κλειδιά κάποιου ναού στο χέρι. Μετά τις πρώτες συστάσεις, ο ντόπιος Σκυριανός, με πήγε στο εκκλησάκι των Ταξιαρχών.
Ξεκλείδωσε την καφετιά ξύλινη πόρτα και εκείνος έμεινε απέξω. Ο ναός του Άη Στρατή (Ταξιαρχών) είναι ένα πανέμορφο μεταβυζαντινό τοιχογραφημένοεκκλησάκι. Πρόκειται για ένα δίδυμο – διπλό ναό που αποτελείται από μία μονόχωρη καμαροσκέπαστη εκκλησία και συνορεύει με το εκκλησάκι των Εισοδίων της Θεοτόκου.
Σκυριανή χειροτεχνία
Κεντητική Σκύρου
Μας μίλησε επίσης για μερικά από τα έθιμα του παραδοσιακού σκυριανού γάμου. Πριν το γάμο στο σπίτι της νύφης, παρουσιάζονται όλα τα κεντήματα που έχουν φτιαχτεί για το νέο ζευγάρι, έργα τέχνης με σχέδια μοναδικά, τα οποία και έχει σε αποκλειστικότητα η κάθε οικογένεια. Μάλιστα οι Σκυριανές προσέχουν πολύ ώστε να μην αντιγραφούν τα σχέδια τους. Έτσι λίγο πριν το γάμο, φίλοι και συγγενείς περνάν από το σπίτι της νύφης, κερνιούνται λουκουμάδες με μέλι, αφήνουν δώρα και φαγητά και θαυμάζουν τα εξαιρετικής ποιότητας νυφιάτικα κεντήματα, με σχέδια όπως τα φίδια που είναι σύμβολο προστασίας ή τον πετεινό, σύμβολο γονιμότητας. Επίσης το γλέντι του γάμου κρατάει μέρες ολόκληρες και το συνοδεύει παραδοσιακή ορχήστρα.
Παραδοσιακά φαγητά Σκύρου
Το χειμώνα η Σκύρος μπορεί να μη δίνει άπλετες επιλογές σε ταβέρνες με παραδοσιακό φαγητό, ωστόσο είναι ανοιχτό το καφενείο “Γωνιακό”, που πάντα μερικές παρέες να έπιναν το κρασάκι τους. Το “Γωνιακό” φτιάχνει και τη σκυριανή λαδόπιτα, ένα νόστιμο τοπικό ψωμί, φτιαγμένο με αλεύρι, νερό, μαγιά και λάδι. Σταθήκαμε ιδιαίτερα τυχεροί γιατί φάγαμε ντόπιο κατσικάκι με ρίγανη σε σπίτι, ενώ ο Γιώργος που νοικιάσαμε το χώρο διαμονής μας, μας προσέφερε ένα κομμάτι ντόπιο αιγοπρόβειο τυρί, που ήταν μαλακό, αρκετά βαρύ και νόστιμο. Επίσης κάθε πρωί, είναι ανοιχτός ο “Μήτσος” στη χώρα, με σπανακόπιτες και ζεστή μπουγάτσα με μπόλικη κανέλα, ενώ το μοναδικό ζαχαροπλαστείο στη χώρα είναι αυτό της “Φαλταΐνας” με πεντανόστιμα σκυριανά αμυγδαλωτά και γλυκό του κουταλιού λεμόνι.
Η ταβέρνα “Μαριγώ” στο λιμάνι Λιναριά, μεταξύ άλλων σερβίρει παραδοσιακά τεροπτάρια. Τα τεροπτάρια είναι σαν τυροπιτάκια αλλά με γέμιση τραχανά και ντόπιας μυζήθρας τα οποία τα συνοδεύονται με μέλι.
Σκυριανό θρούμπι. Αναμνηστικό από τον σεφ Γιάννη ΤραχΑρχαιολογικό Μουσείο ΣκύρουΧειμώνας στη ΣκύροΕκκλησάκι στη χώρα της Σκύρου
Την ίδια στιγμή που φεύγουν οι τουρίστες, η Ίος αγκαλιάζει αυτούς τους επισκέπτες – περιηγητές, που θέλουν να κάνουν μία ουσιαστική γνωριμία με το νησί. Να κάνουν πολιτιστικό τουρισμό, να έρθουν σε επαφή με την πλούσια παράδοση του τόπου. Η Ίος τον Σεπτέμβρη είναι ποιότητα. Μία ανεπανάληπτη εμπειρία που οπωσδήποτε αξίζει να ζήσουμε!
Στη σελίδα αυτή θα βρείτε τα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ μου, με λυρική διάθεση! Στα ντοκιμαντέρ είναι επίσης διαθέσιμοι τόσο Αγγλικοί υπότιτλοι, όσο και Ελληνικοί για τα άτομα με προβλήματα ακοής.
Σε αυτό το μικρού μήκους λυρικό ντοκιμαντέρ, για το χιόνι στην Αθήνα την περίοδο του κορονοϊού. Τα γυρίσματα έγιναν στην Νέα Φιλαδέλφεια, την περίοδο που πατούσαμε το Νο6 για να βγούμε από το σπίτι μας και εντός των 2 χιλιομέτρων που ήταν επιτρεπτή η μετακίνηση μας.
Στο ντοκιμαντέρ προβάλλονται: Έργα ζωγραφικής: – Winter. Playing children (1929) του Pyotr Konchalovsky (Ιδιωτική συλλογή) – Breaking the ice (1792) του George Morland (Museums Sheffield) – Hunters trekking through a winter landscape (1876) του Isaak Levitan (Ιδιωτική Συλλογή)
Φωτογραφίες από τις ταινίες: – It’s a Wonderful Life (1946) του Frank Capra – The Gold Rush (1925) του Charlie Chaplin
Φωτογραφικά έργα: – Ξυπόλητα παιδιά περπατούν στο χιόνι. Ασπράγγελοι Ιωαννίνων (1946) της Βούλας Παπαϊωάννου (Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη) – Χειμώνας Μέτσοβο (1970) του Κώστα Μπαλάφα – Χειμώνας Μέτσοβο (1970) του Κώστα Μπαλάφα (Μουσείο Μπενάκη, εκδ. Ποταμός, Γιώργος Μπαλάφας
Σε αυτό το mini λυρικό ντοκιμαντέρ η Λαϊκή Αγορά του 2021 αναζητά την ρίζα της στην ανθρώπινη επικοινωνία και βρίσκει τεκμήρια στην αρχαιότητα ενώ παράλληλα συνομιλεί με μεγάλους ζωγράφους: Aπό τον Victor Gilbert μέχρι τον Παναγιώτη Τέτση.
Στο ντοκιμαντέρ προβάλλονται:
Έργα ζωγραφικής: – Jeunes Femmes aux Marché (1878) του Victor Gabriel Gilbert www.macconnal-mason.com/ – Market Scene του Cesare Augusto Detti – Λαϊκή Αγορά – Παναγιώτης Τέτσης (Εθνική Πινακοθήκη) www.nationalgallery.gr/el/
Φωτογραφίες: – Αρχαία Αγορά Αθήνας | Original title: Agora et temple Héphaïstéion by Thiery – Έκθεση Παναγιώτης Τέτσης – Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Σε αυτό το mini λυρικό ντοκιμαντέρ η κάμπιες στο άλσος της Νέα Φιλαδέλφειας δίνουν την αφορμή για μια ιστορία σχετικά με την εξέλιξη της κάμπιας αλλά και τον άνθρωπο στη φύση.
Στο ντοκιμαντέρ προβάλλονται:
Φωτογραφίες: -“As erosion reshapes England’s Jurassic Coast», ancient fossils are revealed” του Tommy Trenchard | -“Carroll works on a piece in his studio-kitchen in Axminster, Devon, England. The work of exposing ancient creatures from surrounding rock takes extreme precision” του Tommy Trenchard – “The origin and evolution of life, on the theory of action, reaction and interaction of energy” (1917) του Osborn, Henry Fairfield (1857-1935) – Τίτλος: “Wayside flowers [microform] : Series III. Being a description of American wild flowers that bloom in July, August and September” (1898) του Mathews, F. Schuyler (Ferdinand Shuyler), 1854-1938 – Τίτλος μεταδιδακτορικής έρευνας: “Evolution of moths and butterflies –the challenges of gathering reliable evidence from a poor fossil record” των Maria Heikkilä, Peter Buck | Late Middle Jurassic (ca. 165 Ma) JiulongshanFormation in Northeastern China Mesokristensenia sinica Huang, Nel & Minet 2010 – Tίτλος: “Falgos Golf Course” by Susan Wager.
Την ίδια στιγμή που φεύγουν οι τουρίστες, η Ίος αγκαλιάζει αυτούς τους επισκέπτες – περιηγητές, που θέλουν να κάνουν μία ουσιαστική γνωριμία με το νησί. Να κάνουν πολιτιστικό και γαστρονομικό τουρισμό, να έρθουν σε επαφή με την πλούσια παράδοση του τόπου. Η Ίος τον Σεπτέμβρη είναι ποιότητα. Μία αυθεντική εμπειρία που αξίζει να ζήσουμε!
Η Απείρανθος ή Απεράθου όπως την λένε οι ντόπιοι, είναι ένα χωριό γεμάτο παράδοση και ίσως ένα από τα ωραιότεραχωριά στις Κυκλάδες. Θα δεις παντού πέτρα και μάρμαρο, καμάρες και ναούς και γρήγορα θα καταλάβεις ότι η Απείρανθος Νάξου είναι ένα χωριό γεμάτο παράδοση, με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων!
Αρχικά, ο δρόμος για την Απείρανθο στη Νάξο είναι γεμάτος στροφές αλλά καταπληκτική θέα πρώτα στη θάλασσα και έπειτα στα αγέρωχα Ναξιώτικα βουνά! Ο οδηγός του λεωφορείου, που ήταν πάλι ο ίδιος με τον οδηγό που έκανε τη διαδρομή από τη χώρα στην παραλία του Αγίου Προκοπίου στη Νάξο, ντόπιος Απεραθίτης και γνώστης κάθε στροφής και λακούβας, μας ανέβασε στην Απείρανθο με τρομερή αυτοπεποίθηση!
Εισιτήρια για την Απέιρανθο.
Φυσικά οι ελάχιστοι επισκέπτες στο λεωφορείο είχαμε πάρει φοβισμένοι αγκαζέ τα μπροστινά καθίσματα, σε αντίθεση με τους ντόπιους, που βέβαιοι ότι θα φτάσουν στον προορισμό τους, είχαν βολευτεί στις θέσεις τους και κουβέντιαζαν αμέριμνοι με το χαρακτηριστικό Απεραθίτικο ιδίωμα!
Απείρανθος: Ιστορία
Tο Απεραθίτικο ιδίωμα
Και αφού η Απείρανθος Νάξου είναι ένα χωριό γεμάτο παράδοση, δε θα μπορούσε να μην έχει το δικό της γλωσσικό ιδίωμα: Η ντοπιολαλιά των Απεραθιτών είναι ένα κράμα από αρχαία ελληνικά, βυζαντινά και κρητικά, αφού στην Απείρανθο έμειναν πρώτα – κυρίως – Κρητικοί. Γιατί πήγαν όμως εκεί;
Φαίνεται πως η σχέση των δύο νησιών υπάρχει εδώ και αιώνες, αφού από τη Βυζαντινή περίοδο ακόμη πολλοί κρητικοί αγιογράφοι πήγαιναν στη Νάξο για να ζωγραφίσουν τις εκκλησίες, και όταν αργότερα η Κρήτη πέρασε από το Βυζάντιο στους Βενετούς, τα δυο νησιά κράτησαν εμπορικές σχέσεις.
Την περίοδο της Ενετοκρατίας δε, σύμφωνα με νοταριακά έγγραφα, δηλαδή τα συμβόλαια της εποχής εκείνης, κάποιοι ντόπιοι κρητικοί άρχοντες πήγαν στη Νάξο μαζί με την περιουσία τους, αφού βοήθησαν τον Δούκα της Νάξου Μάρκο Σανούδο να κατακτήσει την Κρήτη από τους Γενουάτες, δηλαδή απ’ τη Δημοκρατία της Γένοβας. Και αργότερα όμως στην Τουρκοκρατία, όταν έγινε η Κρητική Επανάσταση που οι Κρήτες ήθελαν να ενωθεί το νησί με την υπόλοιπη Ελλάδα, σε πολλούς Έλληνες από τα Σφακιά και τα Ανώγεια, η Απείρανθος έδωσε ξανά καταφύγιο. Είναι λογικό λοιπόν γιατί το Απεραθίτικο Ιδίωμα έχει μέσα κρητικά. Βέβαια το αξιοθαύμαστο είναι ότι οι Απεραθίτες κράτησαν την παράδοση και το ιδίωμά τους μέσα στους αιώνες και σήμερα ευτυχώς το ακούμε!
Χάρτης με τη διανομή των νησιών του Αιγαίου Πελάγους στους κατακτητές. Πηγή φωτογραφίας:WIKIWAND
Απείρανθος – Διαδρομή
Ύστερα από καμιά ώρα μέσα στο λεωφορείο, υπολογίσαμε ότι πρέπει να φτάνουμεστην Απείρανθο. Κάποια στιγμή λοιπόν, που για εμάς ήταν η μέση του πουθενά, μία κυρία ζήτησε στον οδηγό να κάνει στάση. Αμέσως το λεωφορείο σταμάτησε. Η κυρία χαιρέτησε ευγενικά τον οδηγό αλλά και όλο το λεωφορείο και ύστερα κατέβηκε. Στη συνέχεια, δεν είχαν περάσει δύο λεπτά, μία άλλη ηλικιωμένη ντόπια του λέει: Καλέ με ξέχασες!
O ορεινός και γεμάτος στροφές δρόμος για την Απείρανθο.
Ο οδηγός σταμάτησε επιτόπου και άνοιξε διάπλατα τις πόρτες. – “Παραπίσω είμαι!” του είπε η ηλικιωμένη. – “Να σε πάω και στο σπίτι;” είπε ο οδηγός, ενώ παράλληλα έκανε όπισθεν με ανοιχτή την πόρτα. Τελικά όταν σταματήσαμε στο σημείο που έκρινε κατάλληλο η κυρία, ο οδηγός τη βοήθησε να κατέβει!
Αν και το σκηνικό αυτό, μπορεί μοιάζει τρελό, ίσως και επικίνδυνο για όλους εμάς, για τους Ναξιώτες που ζουν στο νησί με δύσκολες συνθήκες 365 μέρες το χρόνο, είναι απλά η καθημερινότητα τους. Το ίδιο έχω δει να συμβαίνει στα χωριά της Ηπείρου, της Φωκίδας και αλλού, και μου αρέσει γιατί μου είναι οικείο. Αυθεντικό. Μυρίζει Ελλάδα. Μυρίζει ανθρωπιά!
Απείρανθος Νάξου: Ο Συνεταιρισμός Γυναικών της Απειράνθου.
Ύστερα από αυτή την υπέροχη και λιγάκι τρομακτική διαδρομή, η Απείρανθος μας καλωσόρισε με ένα μαρμάρινο καλντερίμι γεμάτο πλατάνια και τραπέζια στον ίσκιο τους. Αναντίρρητα η παράδοση ήταν παντού γύρω μας: Παραδοσιακά καφενεία, λιγοστός κόσμος και διάχυτο άρωμα ελληνικού καφέ!
Η Απείρανθος βέβαια έχει και Συνεταιρισμό Γυναικών. Καθώς περπατούσαμε στο καλογυαλισμένο μαρμάρινο καλντερίμι, το είδαμε μπροστά μας. Συγκινήθηκα όταν είδα κρεμασμένη στους τοίχους και βαλμένη σε βιτρίνες την προσπάθεια των γυναικών να κρατήσουν και να διαδώσουν την παράδοση και την ιστορία μας μέσα από υφαντά και κεντήματα που φτιάχνουν οι ίδιες! Η κυρία που ήταν εκεί, μας είπε ότι εδώ και σαράντα χρόνια που έχουν φτιάξει το συνεταιρισμό, οι γυναίκες βρήκαν κάτι ωραίο να κάνουν στην καθημερινότητα τους: Πάνε εκεί πρωί – βράδυ, πίνουν τον καφέ τους, λένε τα νέα τους φτιάχνοντας υφαντά με σχέδια που έχουν ξεσηκώσει απ’ τις μανάδες και τις γιαγιάδες τους. Είναι γεγονός ότι αυτή είναι μία εντελώς διαφορετική νοοτροπία από τις γυναίκες της Σκύρου που κρατάνε μυστικά τα σχέδια των κεντημάτων απ’ τους προγόνους τους και θέλουν να τα έχει η οικογένειά τους σε αποκλειστικότητα.
Θήκη κινητού φτιαγμένη στον αργαλειό!
Από τον Συνεταιρισμό Γυναικών της Απειράνθου, αγόρασα με πέντε ευρώ μία θήκη για το κινητό μου, φτιαγμένη στον αργαλειό!
Στο αεροδρόμιο της Σερβίας, με τη θήκη από αργαλειό στο χέρι!
Το σημαντικό είναι πως βρήκα μία και μοναδική φωτογραφία με την “αργαλένια” θήκη μου. Αυτή που βρίσκομαι στο αεροδρόμιο του Βελιγραδίου, έτοιμη να περάσω Κροατία για μία νέα αυθεντική πολιτιστική εμπειρία! Χάρηκα πολύ όταν η Σέρβα κυρία στο γκισέ που νοικιάσαμε το αυτοκίνητο με ρώτησε για την θήκη του κινητού μου και μπόρεσα να της πω με κουτσά αγγλικά, για την λαογραφία του τόπου μας. Η θήκη πια ανήκει σε εκείνη την κυρία στον γκισέ, και μου άρεσε που ένα κομμάτι της τεράστιας Ελληνικής παράδοσης και λαογραφίας φυτεύτηκε κάτω από ένα plexiglass, στην αρχή μίας αξέχαστης πολιτιστικής εμπειρίας!
Πολιτιστικός Τουρισμός στην Απείρανθο.
Μετά την επίσκεψη μας στο συνεταιρισμό, η παρέα μου κάθισε στα παραδοσιακά καφενεία στην είσοδο του χωριού…
Η αρχή της εξερεύνησης μου στο παραδοσιακό χωριό Απείρανθος στη Νάξο!
…Όσο για μένα, πήρα ένα ανηφορικό μαρμάρινο καλντερίμι και πέρασα κάτω από μπόλικες καμάρες, θέλοντας να φτάσω στον Πύργο του Ζευγώλη που τον ‘φτιάξαν οι Ενετοί τον 17ο αιώνα.
Στον πύργο του Ζευγώλη όμως άργησα πολύ να φτάσω, γιατί ανεβαίνοντας στην κορυφή, σε ένα σημείο με καταπληκτική θέα, βρίσκω έναν κτηνοτρόφο: “Γεια σας” του λέω, “Γεια σας” μου λέει. “Ωραίο το χωριό σας!” του λέω, “Ωραίο είναι” μου λέει! “Θα ‘ναι και το χειμώνα καλά εδώ!” “Μόνο ωραία; Αλλά δε βλέπεις πέρα γιατί είναι τα σύννεφα από κάτω!”
Φυσικά, αμέσως έφτιαξα την εικόνα με τη συννεφιασμένη Απείρανθο ανάμεσα στην ομίχλη και είπα ότι σε αυτό τον τόπο πρέπει να έρθω και χειμώνα!
“Κάνα καλό τυρί θα βρούμε;” του λέω. “Τι τυρί θές;” “Βγάζετε κάνα δικό σας, να πάω στη μάνα μου;” “Από που είσαι;” “Από Ήπειρο και από Φωκίδα.” “Α, από μακριά… Θα πας στη Σμάρω, στο χωριό!” “Είναι καλό εκεί το τυρί;” “Αααα, βέβαια!” είπε τάχα μου πειραγμένος. “Μόνο καλό; Το δικό μας! Αλλά τι ώρα είναι;” Κοίταξε τον ήλιο και αμέσως είπε: “Θα πάει δυο τώρα, μην έχει κλείσει δεν ξέρω…” Αμέσως κοίταξα το κινητό μου. Δύο παρά δέκα! Ευχαρίστησα από καρδιάς τον κτηνοτρόφο με το ενσωματωμένο ηλιακό ρολόι και έφυγα τρέχοντας για τη Σμάρω!
Φωτογραφία διά χειρός κτηνοτρόφου, με θέα τα Απεραθίτικα βουνά.
Η Απείρανθος–Γαστρονομικός τουρισμός
Στη Σμάρω λοιπόν, το μικρό παραδοσιακό μπακάλικο που είναι ανοιχτό χειμώνα – καλοκαίρι, αγόρασα 4 κεφάλια ντόπιο τυρί: Γραβιέρα, αρσενικό και δύο ξινοτύρια. Το τελευταίο ήταν το αγαπημένο μου! Τα τσακίσαμε με τσιπουράκι, μέσα σε σαλάτες, φτιάξαμε σαγανάκια και κολοκυθοανθούς. Όλα τα τυριά μαζί κάναν 15€, όταν στη χώρα θα δίναμε με πολλή τύχη τουλάχιστον τα διπλάσια!
Αρσενικό Νάξου | Πηγή: epiloges.tv
Με τα τυριά στα χέρια έφυγα άρον άρον για το Αρχαιολογικό Μουσείο, που όμως είχε κλείσει. Αρχικά είπα θα είναι κλειστό για μεσημέρι, αλλά στη συνέχεια έμαθα ότι δεν είναι συνέχεια ανοιχτό και πρέπει να πάρεις τηλέφωνο να τους πεις ότι θα πας για να το ανοίξουν. Για αυτό και στο τέλος του άρθρου σημείωσα το τηλέφωνο του μουσείου για να μην την πατήσετε όπως εγώ…Τελικά αποφάσισα να πάω στον Πύργο του Ζευγώλη που όμως ήταν επίσης κλειστός… Επομένως κατηφόρισα απογοητευμένη προς το χωριό, μα πάνω που είπα: “Ε, τουλάχιστον μου μείναν τα τυριά”, αντικρίζω μπροστά μου μια εκκλησία με μαρμάρινο εκθαμβωτικό καμπαναριό: Tην Παναγία την Απεραθίτισσα ή Απεραλίτισσα!
Παναγία Απεραθίτισσα – Θρησκευτικός Τουρισμός.
Μόλις μπήκα στην Παναγία της Απειράνθου, γαλήνεψα! Από τον βαμμένο με μπλε χρώμα τρούλο, έμπαινε ένα γλυκό ημίφως που έλουζε τις ολάσημες εικόνες του μαρμάρινου τέμπλου, ενώ οι λίγοι πιστοί έκαναν γαλήνιοι την προσευχή τους, καθισμένοι στις ξύλινες καρέκλες τους. Άλλοι κοίταζαν με βλέμμα διαπεραστικό τις εικόνες – λες και συνομιλούσαν – και άλλοι ήταν σκυμμένοι με το πρόσωπό τους βαλμένο στις παλάμες.
Άναψα το κερί μου και πλησίασα στην Ωραία Πύλη. Δεν μπόρεσα βέβαια να μην αγγίξω το μαρμάρινο τέμπλοπου ήταν σκαλιστό απ΄ άκρη σ’ άκρη, γεμάτο με τσαμπιά σταφύλια, σύμβολο πνευματικής καρποφορίας, γεμάτο με λουλούδια και αγγέλους λαξευμένους πάνω στο γκριζαρισμένο μάρμαρο.
Έπειτα έκατσα και σε μια καρέκλα, και μετά την προσευχή μου έβγαλα το κινητό και μπήκα στο ίντερνετ. Διάβασα πως υπάρχουν αρκετές θεωρίες για το πως χτίστηκε η Παναγία της Απειράνθου.
Μία από αυτές τις ιστορίες μας λέει πως ένας βοσκός είδε ένα φως στην θάλασσα και όταν το πλησίασε, μια εικόνα κάθισε ξαφνικά στον ώμο του. Τότε ο βοσκός πήρε την απόφαση και ξεκίνησε για την Απείρανθο μαζί με την εικόνα. Όμως φτάνοντας στο χωριό, η εικόνα κατέβηκε απ’ τον ώμο του και μπήκε σε μια συστάδα με βάτα.
Με τον καιρό θέλησαν να τη βάλουν μέσα σε εκκλησίες αλλά η εικόνα έφευγε και ξανά πήγαινε στα βάτα! Τελικά οι ντόπιοι αποφάσισαν να χτίσουν στο σημείο εκείνο ένα μικρό εκκλησάκι, που το ονόμασαν “Πρωτόθρονο” και βάλανε μέσα την εικόνα. Χρόνια αργότερα, σε εκείνο το σημείο, σήκωσαν μια μεγαλύτερη εκκλησία: Tην Παναγία της Απειράνθου.
Μόλις βγήκα από το Ναό της Παναγίας κάθισα για λίγο στο προαύλιο, στη σκιά ενός μεγάλου δέντρου και κοίταξα την εκκλησία που ο ήλιος έβαφε χρυσαφιά. Είναι αλήθεια ότι παρά τη ζέστη, ένιωθα μια δροσιά, μια φρεσκάδα!
Απείρανθος – Γαστρονομικός τουρισμός
Πλησίαζε απόγευμα όταν η πείνα μας είχε ξεπεράσει και ρωτώντας, ένας ντόπιος μας πρότεινε την ταβέρνα “Αμοργινός”. Ευχαριστούμε τον άνθρωπο εκείνο αφού στον “Αμοργινό” γευτήκαμε όντως παραδοσιακή Ναξιώτικη κουζίνα.
Ταβέρνα Αμοργινός στην Απείρανθο.
Με θέα λοιπόν τα καταπράσινα βουνά της Νάξου, δοκιμάσαμε το παραδοσιακό απεραθίτικο ρόστο, ένα φαγητό που οι ντόπιοι φτιάχνουν σε γάμους ή βαπτίσεις και περιέχει μια κομματάρα χοιρινό σα λουκούμι, λουσμένη με πηχτή κόκκινη σάλτσα που μοσχοβολάει κρασί και σκόρδο! Δοκιμάσαμε ακόμα φοβερά παραδοσιακά τυριά παραγωγής του κυρίου Γιώργου, αλλά και λουκάνικα που τα έψηναν στη θράκα! Δεν ήπιαμε ντόπιο κρασί αλλά μπυρίτσες, που μας ήρθαν παγωμένες και μας έσβηναν την λάβα που έφεραν τα βαριά, πεντανόστιμα φαγητά.
Μια αξέχαστη γνωριμία στην Απείρανθο!
Ύστερα από το λουκούλλειο γεύμα, την ώρα που βγαίναμε απ’ το μαγαζί και νοιώθαμε πλήρεις, η χαρά μας, μας έκανε να μιλήσουμε χωρίς να το πολύ σκεφτούμε στον υπερήλικα κύριο που καθόταν έξω από το μαγαζί και τραγουδούσε παρέα με μια κούπα κρασί. Ο κύριος εκείνος, μας μίλησε σε Κρητική Διάλεκτο και αμέσως “τα βρήκε” με τον φίλο μου που κρατάει επίσης από Κρήτη. Κάποια στιγμή γυρνάει και μου λέει με σηκωμένο φρύδι:
-«Πολύ ωραίο το κοπέλι!» -«Ευχαριστώ πολύ!» του λέω, κάνοντας μία μικρή υπόκλιση. Τι το ‘θελά; Πριν ακόμα ‘ρθω σε όρια θέση συνέχισε: -«Δε λέω εσένα! Για το κοπέλι λέω!» είπε και έδειξε τον φίλο μου.
Ο άνθρωπος εκείνος, αυτή η χαρακτηριστική αιγαιοπελαγίτικη μορφή, μας έμεινε αξέχαστη! Έτσι τρία χρόνια μετά, όταν ξανά ανταμώσαμε μήνα Σεπτέμβρη στην Ίο, ήταν μεγάλη η χαρά μας! Τον είδαμε στην Ίο, σε ένα πανηγύρι στη μέση του πουθενά, να μαγειρεύει παραδοσιακά φιλέματα, να παίζει τσαμπούνα, να χορεύει και τα τραγουδά! Και το όνομα αυτού: Τίγρης!
