Ο ζωγράφος Ηλίας Νίκας μιλάει για την ζωή και το έργο του στα χρόνια δικτατορίας του Ενβέρ Χότζα.
αφιερωμα
Το θαυμαστό πανηγύρι στο Φωτεινό Ιωαννίνων
Το παραδοσιακό ηπειρώτικο πανηγύρι ζωντανεύει μέσα από τις ιστορίες των ανθρώπων του.
Σημείωση cgmakes | Cultural Generation Makes Magazine:
Το αφιέρωμα αποτελεί μέρος της έρευνας του επερχόμενου μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ της Κωνσταντίνας Γεωργαντά.
Date: 11/08/2023
✍🏻Γράφει η Κωνσταντίνα Γεωργαντά
Στο χωριό Φωτεινό ή Ζελίστα Ιωαννίνων, τον χειμώνα κατοικεί μία και μοναδική οικογένεια. Όμως κάθε Αύγουστο οι ξενιτεμένοι Ζελιστινοί επιστρέφουν στον τόπο τους. Τότε δημιουργούν ένα μοναδικό παραδοσιακό πανηγύρι, το οποίο φιλοξενεί περισσότερα από 500 άτομα, από όλη τη χώρα. Και τελικά το πανηγύρι στο Φωτεινό, δεν είναι μία ακόμα θρησκευτική γιορτή. Αλλά περισσότερο μία εμπειρία, που επενδύει στο ποιοτικό μέλλον της κοινότητας μέσα από τις μνήμες του παρελθόντος, αλλά και από τις νέες που δημιουργεί.
Η τοποθεσία που οι Ζελιστινοί κάνουν το παραδοσιακό πανηγύρι τους, είναι οι πηγές Μπριζάκου. Και είναι γεγονός πως ο παραδοσιακός χαρακτήρας που το διέπει στο σύνολο του, διατηρεί -και εξελίσσει- τις αξίες που οι παλιότεροι τους κληροδότησαν.
Ο τόπος: Οι πηγές Μπριζάκου στο Φωτεινό (Ζελίστα) Ιωαννίνων
ΒΑΛΙΑ ΤΣΟΠΟΚΗ:
Το πανηγύρι μας είναι παραδοσιακό και το κάνουμε στην πλατεία, στις πηγές Μπριζάκου. Είναι ένα μέρος στην είσοδο του χωριού, κατάφυτο, με πραγματικά παρθένα φύση. Από εδώ πηγάζουν όλα αυτά τα νερά. Εδώ κάποτε ήτανε ένα μέρος που παίρνανε νερό, πλέναν τα ρούχα, και τώρα στη δική μας εποχή είναι το μέρος που κάνουμε το πανηγύρι μας.
ΔΟΡΑ ΤΣΟΠΟΚΗ:
Εδώ παλιά, στις πηγές, οι γυναίκες πλένανε τα ρούχα τους. Είχε μια γούρνα, δηλαδή μια δεξαμενή, που βάζαν τις κουβέρτες, βάζαν όλα τα μάλλινα. Και μάλιστα η γιαγιά με τον παππού εδώ ειδωθήκανε πρώτη φορά! Σ’ αυτό το σημείο που έπλενε η γιαγιά μας μία βελέντζα!
Η προετοιμασία στο παραδοσιακό πανηγύρι του Φωτεινού Ιωαννίνων
ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΠΠΑΣ:
Το στήσιμο του πανηγυριού ξεκινάει μήνες πριν το πανηγύρι. Μαζευόμαστε εμείς που είμαστε στην αδελφότητα στην Αθήνα (σ.σ Πολιτιστικός Σύλλογος) και μοιράζουμε τις δουλειές: Από τα σκεύη και τις αγορές, μέχρι το ποιος θα κανονίσει για το κρασί, τα κρέατα, τα κρεμμύδια… Επίσης να είναι έτοιμος ο χώρος όπως εμείς τον θέλουμε, να τυπωθούν τα χαρτάκια με τα ευχαριστήρια και πολλά άλλα…Το πώς θα το οργανώσουμε όλο αυτό και πότε μπορεί ο καθένας να είναι εκεί! Γιατί δεν συμπίπτουν όλες οι άδειες μεταξύ μας. Άλλος θα ‘ρθει νωρίτερα στο χωριό, άλλος αργότερα. Οπότε πρέπει να συντονιστούμε.
Δεν βοηθούν όμως μόνο τα μέλη της αδελφότητας. Μπορεί να είναι οποιοσδήποτε συγχωριανός μας: «A! Αυτός ήρθε νωρίτερα!», θα βοηθήσει και αυτός, αν θέλει βέβαια.
16 Αυγούστου το παραδοσιακό πανηγύρι στο Φωτεινό
ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΠΠΑΣ:
16 Αυγούστου που είναι το πανηγύρι, είμαστε όλοι επί ποδός. To πρωί θα ακουστεί η καμπάνα. Αυτό είναι το σύνθημα ότι: «Παιδιά τώρα ξεκινάμε»! Θα ανέβουν όλοι επάνω στον Μπριζάκο για να τις τελευταίες ετοιμασίες: Να στρώσουμε τα τραπέζια, να κόψουμε τις σαλάτες, τη φέτα… Μετά να πεταχτεί κάποιος να κόψει κουμαριές για τα ανθοδοχεία. Όπως τον βλέπει κανένας τον Μπριζάκο στολισμένο, θα νόμιζε ότι είναι ένας γάμος στο χωριό, όχι ένα απλό πανηγύρι.
Τα καζάνια στο παραδοσιακό πανηγύρι: Γιαχνί και ριγανάτο
ΡΑΝΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ:
16 Αυγούστου πεντέμισι η ώρα το πρωί, τα φλόγιστρα παίρνουν μπρος! Γιατί εκείνη την ώρα έρχεται ο κρεοπώλης από την Παλιουρή που μας τα φέρνει. Πλένονται με λεπτομέρεια και ξεκινάει το παραδοσιακό γιαχνί. Με τη φρέσκια τριμμένη ντομάτα στο χέρι! Το παραδοσιακό φαγητό γιαχνί εκλείπει πια. Επίσης είναι ένα πολύ δύσκολο και ευπαθές φαγητό. Δεν μπορείς δηλαδή να κάνεις λάθη γιατί θα σου καταστραφεί ολόκληρο. Και όταν τρώει τόσο πολύς κόσμος, πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός σε θέματα καθαριότητας και υγιεινής.
Έχουμε όμως και το παραδοσιακό ριγανάτο, που ο κόσμος ανεβαίνει τον Ιούλιο να μαζέψει την ρίγανη με τον ανθό της, να ξεραθεί μετά, και αυτή η ρίγανη να χρησιμοποιηθεί σε αυτό το παραδοσιακό ηπειρώτικο φαγητό.
ΒΑΛΙΑ ΤΣΟΠΟΚΗ:
Το φαγητό το φτιάχνουμε σε καζάνια όπως παλιά. Όμως τα καζάνια που ζούμε σήμερα είναι μια πολυτέλεια. Θυμάμαι τα παλιά χρόνια, δεν υπήρχε ακόμα το μαγειρείο, και σκάβανε λάκκους για να ανάψει η φωτιά, να μπουν από πάνω τα καζάνια! Έχω την εικόνα που τα καζάνια ήταν ασήκωτα και περνάγανε κορμούς δέντρων, ένα μεγάλο ξύλο, για να τα σηκώνουνε δύο άτομα!
Τα κρέατα τα κρεμάγανε και τα πλένανε εδώ στο Μπριζάκο που είναι οι πηγές. Βράζανε πάρα πολλές ώρες. Κάνανε τότε από την προηγούμενη μέρα το καθάρισμα των κρεμμυδιών για το γιαχνί, όπως το κάνουμε και σήμερα. Τα ετοιμάζουμε και τα βάζουμε στο νερό.
Παραδοσιακό πανηγύρι στην Ήπειρο
ΔΩΡΑ ΤΣΟΠΟΚΗ:
Το καζάνι είναι η στιγμή που αφήνεις το μάγειρα που ‘χει έρθει από τα ξημερώματα να δημιουργήσει. Που συνήθως δε σ’ αφήνει να μπεις και πολύ στο μαγειρείο. Τώρα γύρευε: Για να μη δεις τη συνταγή; Να μη τον ενοχλήσεις; Δεν ξέρω για ποιους λόγους! Πάντα το μαγειρείο ήτανε ένας χώρος που δεν έμπαινες εύκολα. Πρέπει να ‘χεις δουλειά για να μπεις. Όμως σήμερα δεν είναι εύκολο να βρεις και μάγειρα όσο αποσύρονται οι παλιότεροι. Ούτε και η συνταγή είναι η ίδια, ούτε και το αποτέλεσμα.
ΒΑΣΩ ΤΣΕΡΟΥ:
Στο πανηγύρι συμμετείχα εξαρχής και ήτανε πολύ συγκινητικό για εμένα. Εδώ υπήρχε αυτό που δεν είχα ζήσει καθόλου ούτε στο Αίγιο, ούτε στα Τριζόνια από όπου και κατάγομαι. Στο πρώτο πανηγύρι ό,τι μου ζητούσαν έκανα. Δηλαδή τα πάντα σε σχέση με την κουζίνα και την προετοιμασία. Αρχικά ξεκίνησα με το να καθαρίζω κρεμμύδια και να φτιάχνω τα κουταλοπίρουνα. Με τα χρόνια όμως έχω αναβαθμιστεί, και από την κουζίνα και λίγο έξω, μπήκα από την πόρτα της κουζίνας και λίγο μέσα! Αναρριχήθηκα στις βαθμίδες του πανηγυριού!
Η διανομή του φαγητού μέσα από μία ανθρώπινη αλυσίδα - Το παραδοσιακό πανηγύρι στο Φωτεινό Ιωαννίνων
ΒΑΛΙΑ ΤΣΟΠΟΚΗ:
Και όταν τελειώσουν όλα αυτά, περιμένουμε πότε θα αρχίσει να μεσημεριάζει, να έρθουν οι φιλοξενούμενοι μας. Αμέσως μετά τον πρώτο χορό, ξεκινάμε την αλυσίδα για το γιαχνί.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΕΛΗΣ:
Πρώτα έμαθα τι σημαίνει η έννοια «αλυσίδα» στο πανηγύρι και μετά στην καθημερινότητα μου. Η αλυσίδα είναι ομάδα! Ξεκινάει από αυτόν που φτιάχνει το φαγητό και δίνει το πρώτο πιάτο, και πάει στον δεύτερο, στον τρίτο, μέχρι στον τελευταίο για να σερβίρεις τον άνθρωπο που ήρθε και σε τίμησε στο πανηγύρι. Δεν παίζει ρόλο αν θα είσαι στην αρχή, στη μέση ή στο τέλος. Παίζει ρόλο αν βρίσκεσαι στην αλυσίδα. Εσύ ορίζεις σε ποιο σημείο της αλυσίδας θα είσαι. Επίσης αν έχεις έναν άνθρωπο δίπλα σου και έχεις κάποιο παράπονο ή οτιδήποτε, καλό ή κακό, πηγαίνεις δίπλα σε αυτόν και το συζητάς για να το λύσεις. Η αλυσίδα σου δίνει αυτή την ευκαιρία.
Μπορεί για κάποιους να νομίζουν ότι η αλυσίδα είναι ο εύκολος τρόπος για να μπορείς να σερβίρεις την ημέρα του πανηγυριού 600, 700 μερίδες. Δεν είναι όμως έτσι. Το κάνουμε γιατί μας το μεταλαμπάδευσαν οι παλιοί.
ΡΑΝΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ:
H αλυσίδα είναι πολύ σημαντική, γιατί η ενέργεια και η αγάπη περνάει μέσα από το φαγητό…Και το ότι το χέρι το αφήνει σε κάθε έναν καλεσμένο μας μπροστά του. Του λέει και ένα «Καλή όρεξη!» και του λέει και ένα «Ευχαριστώ!». Είναι ωραίο πράγμα να σε σερβίρει ο άλλος στο χέρι, και να ‘ναι εθελοντής έτσι;
Το έθιμο της κανίστρας στο παραδοσιακό πανηγύρι του Φωτεινού (Ζελίστα Ιωαννίνων)
ΒΑΛΙΑ ΤΣΟΠΟΚΗ:
Η κανίστρα είναι στη φιλοσοφία της προσφοράς. Επί της ουσίας τα μόνα έσοδα που έχει η αδελφότητα είναι η κανίστρα, μία λαχειοφόρος, τα μικρά έσοδα που έχουμε από την ψησταριά και από δωρεές συγχωριανών μας. Πολλοί βοηθούνε στο παραδοσιακό πανηγύρι μας, στη μνήμη των ανθρώπων που έχουνε χάσει…
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΕΛΗΣ:
Ο ύπαρξη της κανίστρας έχει να κάνει με το καλύψουμε τα έξοδα μας, όμως για μένα είναι και η πίστη. Γιατί μπροστά είναι η εικόνα, η θρησκεία, και περιφέρεται γύρω – γύρω από ανθρώπους που δεν ξέρεις τα πιστεύω τους. Αλλά παρόλα αυτά το σέβονται. Και εγώ όταν είμαι στην Αθήνα δεν είμαι της εκκλησίας. Αλλά εδώ θέλω να είμαι στην κανίστρα, εκεί που λέμε τα «Χρόνια πολλά»: Μπροστά ο παπάς, πίσω ο Πάρεδρος με το Διοικητικό Συμβούλιο, να λέμε ευχαριστώ στον κόσμο που μας τίμησε. Γεμίζει με πίστη και ευλογία όλο το χωριό; Ένα ευχαριστώ στον Άγιο Νικόλα, στην εκκλησία του χωριού μας, και στην Παναγία που τα καταφέραμε και φέτος; Δεν ξέρω…
ΡΑΝΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ:
Προτεραιότητα έχουν πάντα οι φιλοξενούμενοι μας. Να γλεντήσουνε, να νιώσουνε, να πιούνε, να φάνε. Τελειώνει δηλαδή το φαγητό και έρχεται μια άλλη παρέα και λέμε «Εντάξει, αυτοί οι άνθρωποι τώρα νηστικοί;» Και άντε πάλι! Πάμε! Και στήνεται το τραπέζι, παρόλο που έχει περάσει η κανίστρα και αυτοί οι άνθρωποι δε θα ρίξουνε. Αλλά ‘κάναν και τόσα χιλιόμετρα να σου ‘ρθουνε! Νηστικοί θα μείνουν οι άνθρωποι; Δεν γίνεται!
Το έθιμο της χαρτούρας στο παραδοσιακό πανηγύρι του Φωτεινού (Ζελίστα Ιωαννίνων)
ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΠΠΑΣ:
Η χαρτούρα είναι όταν πας να παραγγείλεις ένα τραγούδι που θες να σου παίξει η ζυγιά (σ.σ παραδοσιακή ορχήστρα), και έχεις την ηθική υποχρέωση να πληρώσεις για να το ακούσεις. Αλλά αυτό είναι σαν να λέμε η εισαγωγή. Το επόμενο είναι, ότι αν ο οργανοπαίχτης με τις δαχτυλιές και το ντέφι, σε φέρουν σε αυτό το σημείο του εκστασιασμού, θα ‘ρθει εκεί η χαρτούρα, δηλαδή μεγαλύτερη αμοιβή. Θα βγει έτσι, με έναν περίεργο ταχυδακτυλουργικό τρόπο! Είναι και του μουσικού η ικανοποίηση, ότι το γουστάρεις αυτό που ακούς εκείνη τη στιγμή και θες κι άλλο, και άλλο.
Το έθιμο της χαρτούρας στο παραδοσιακό ηπειρώτικο πανηγύρι
ΡANIA ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ:
Αυτό το πανηγύρι συνειδητά τα δίνει όλα ελεύθερα: Το φαγητό, τα κρασιά, τα πάντα. Συνειδητά επίσης δεν προσφέρει προπληρωμένο τον χορό. Αφενός μεν για το ίδιο το έθιμο, αφετέρου η ουσία και η πρακτικότητα της επιλογής «Χαρτούρα». Ο μουσικός, αυτό που κάνει το κάνει από την ψυχή του. Όταν όμως ανταμείβεται για την τέχνη του και καταφέρνει να μερακλώσει τον χορευτή, τότε αυτό δεν είναι μόνο χορός αλλά μία τελετουργία! Είναι η επικοινωνία του μουσικού με τον χορευτή. Όχι μόνο με τα μάτια του χορευτή, αλλά και με τα πόδια του χορευτή. Με το χέρι του που μπορεί να του κάνει το νόημα, πόσο αργά ή πόσο γρήγορα θέλει να πάει.
Έχουμε μουσικούς που δεν παίζουνε μόνο μουσική. Σε ακουμπάν στην ψυχή σου: Τη ζυγιά του Δημήτρη (σ.σ Δημήτρη Ζιάγκα), δεν την αλλάζουμε γιατί είμαστε πολύ ευχαριστημένοι. Με τα χρόνια έχουμε χτίσει μία σχέση. Μόλις με δει εμένα πάνω στον χορό, ξέρει τι χορεύει η Ράνια και πως το θέλει να το χορέψει. Και ξέρει και τι γύρισμα θα κάνει (σ.σ στο επόμενο τραγούδι).
Εγώ παραγγέλνω ας πούμε το «Χαλασιά μου», γιατί ότι ήμουνα μικρή, παράγγελνε ο μπαμπάς μου το «Χαλασιά» μου για ‘μένα! Αργότερα εγώ επέλεξα τον «Μπεράτι» και έτσι κάνω γύρισμα. Το γύρισμα στο «Χαλασιά μου» είναι το μνημόσυνο του πατέρα μου εκείνη την ώρα. Αλλά όχι το μνημόσυνο της θλίψης. Το μνημόσυνο ότι «Σε έχω στην καρδιά μου και στο μυαλό μου. Δεν έχεις φύγει ποτέ. Και τώρα χορεύω, και εσύ μ’ ακούς. Και εσύ με βλέπεις. Και να είμαι καλά, θα ‘ρθω του χρόνου να κάνω το ίδιο. Και ‘συ πάλι θα χαρείς. Και πάλι θα μ’ ακούσεις».
Αυτό δεν μπορείς να το πετύχεις στο προπληρωμένο. Μπορείς μόνο όταν εφαρμόσεις αυτό το απλό, αλλά και σύνθετο έθιμο.
Το έθιμο της χαρτούρας στο παραδοσιακό ηπειρώτικο πανηγύρι
ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΙΤΣΑΝΤΩΝΗΣ:
Η χαρτούρα είναι ο συνδετικός κρίκος που δημιουργεί μια πιο προσωπική σχέση μεταξύ του χορευτή και του οργανοπαίχτη. Αν θέλεις να χορεύεις ό,τι σου παίζει ο οργανοπαίχτης εντάξει. Αυτός όμως που είναι μερακλής δε μπορεί να χορέψει ό,τι να ‘ναι. Θέλει να χορέψει τους αγαπημένους του χορούς. Και για να τους προσεγγίσει καλύτερα ο οργανοπαίχτης, θα πρέπει να νοιώθει και αυτός ικανοποιημένος. Ότι είναι αυτός ο άνθρωπος εδώ πέρα, μου έδωσε το αντίτιμο και εγώ πρέπει να τον ικανοποιήσω. Επίσης με τη χαρτούρα έχεις διαφορετικούς χορούς και ακούσματα: Ο ένας θα χορέψει τον «Σαμαντάκα», ο άλλος θα χορέψει τους «Κλέφτες», ο άλλος θα χορέψει στα γόνατα. Χωρίς τη χαρτούρα θα ήτανε μία ομοιογενής σούπα που όλοι θα χορεύανε το ίδιο πράγμα.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΟΝΤΟΥΛΗ:
Είμαστε μερακλήδες! Δηλαδή δεν είναι τυχαία η επιλογή ότι χορεύουμε λίγο προς το τέλος. Προς τη νύχτα. Θέλουμε τα σιγανά, τα καθιστά, τα σκέτα. Εκεί θα αρχίσει και ο διάλογος του κλαρινίστα με τον πρωτοχορευτή. Εκεί πρέπει να πατήσει τον ήχο ο κλαρινίστας και εμένα να με κάνει να γονατίσω. Να με φτιάξει. Να είναι όμορφο. Καλό στ’ αυτιά μου. Να έρθει να το σπάσει το κλαρίνο, να το ακούω στ’ αυτί. Εκεί είναι που βγαίνει η ψυχή του ανθρώπου. Στα σκέτα. Να βγούνε δηλαδή τα βύσματά. Αυτό είναι που περιμένουμε ένα χρόνο.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΠΠΑΣ:
Μου ‘χει τύχει χρονιά, στην οποία να καθόμαστε στο σιάδι, κάτω τελείως, πονάγαν τα ποδάρια μας. Tο κλαρίνο από πάνω και εμείς να βάζουμε τα χαρτονομίσματα μέσα στο κλαρίνο! Την άλλη μέρα μου λεν θα πάμε μiα βόλτα. «Μια στιγμή να πάρω το πορτοφόλι μου» λέω. Ανοίγω το πορτοφόλι και δεν υπήρχε μέσα τίποτα. Ε, τα ‘βαλα μες το κλαρίνο όλα! Αυτό δεν είναι για την παράδοση. Είναι για το μέσα της ψυχής σου που θέλεις να βγει προς τα έξω. Και όπως λέει και το τραγούδι «Τα λεφτά τα χρήματα στον Άδη δεν περνάν».
Το παραδοσιακό πανηγύρι στο Φωτεινό Ιωαννίνων
Ο αποχωρισμός στο ηπειρώτικο μοιρολόι
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΕΛΗΣ:
Εμείς έχουμε το δικό μας μοιρολόι που παίζει στο τέλος του πανηγυριού: Το «Μοιρολόι της Ζελίστας» του Τάσου Χαλκιά. Εκείνη τη στιγμή που παίζει το μοιρολόι, έρχονται εικόνες απ’ τους ανθρώπους που φύγανε. Εκείνη την ώρα υπάρχει μια σιγή, μια κατάνυξη, ένας σεβασμός. Υπάρχει μια γαλήνια ησυχία. Είναι σαν να λέμε ενός λεπτού σιγή. Το μοιρολόι σε κάνει να κλείνεις τα μάτια, να σκέφτεσαι…
Μόλις τελειώσει και ακούω «…Και του χρόνου» είναι μαχαιριά στην καρδιά. Παρόλα αυτά την περιμένω κιόλας αυτή τη στιγμή γιατί λέω «Να ‘μαστε καλά, να ξαναβρεθούμε εδώ: Κάτω από τα πλατάνια, με τη δροσιά, με τους ανθρώπους αυτούς. Και κυρίως να μην έχουμε καμία απώλεια…Να ξαναδουλέψουμε, να στήσουμε αυτό το όμορφο παραδοσιακό πανηγύρι, και να ξανά ακούσουμε πάλι αυτό το μοιρολόι».
ΡΑΝΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ:
Το γλέντι ξεκινάει και κλείνει με το μοιριολόι (σ.σ μοιρολόι) γιατί έτσι είμαστε εμείς οι Ηπειρώτες. Τότε θυμόμαστε αυτούς που δεν είναι μαζί μας. Είτε είναι θάνατος, είτε είναι ξενιτιά. Και τους τιμάμε με αυτό. Και είναι και μια υπόσχεση το μοιριολόι, ότι «Εγώ θα το ξανά ξεκινήσω, για να ξανά θυμηθώ».
ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΙΤΣΑΝΤΩΝΗΣ:
Μετά το μοιρολόι εμένα το μυαλό μου πάει στην επόμενη φάση. Κλείνοντας δηλαδή λέω «Τελειώσαμε και φέτος, πάμε για του χρόνου. Πάμε στο επόμενο πανηγύρι». Δεν κλείνει ο κύκλος της ζωής εκεί. Κάποια στιγμή θα σταματήσει, θα τελειώσει. Για αυτό και λέμε μεταξύ μας «Να ‘μαστε καλά! Και του χρόνου». Όταν τελειώσει το πανηγύρι λοιπόν και μαζεύοντας και εμείς τα πράγματα μας να γυρίσουμε στην Αθήνα, μπαίνει αμέσως στο μυαλό πότε θα καταφέρω να ξανά ‘ρθω στο χωριό. Είναι ο επόμενος στόχος.
ΒΑΛΙA ΤΣΟΠΟΚΗ:
Με το μοιρολόι κλείνει η μέρα του πανηγυριού για την οποία μπορεί να ‘χουμε δουλέψει μήνες. Και όταν αυτό φτάνει σε ένα γλυκό τέλος υπάρχει συγκίνηση. Εκεί νομίζω ότι ο καθένας φέρνει στο μυαλό του κάποιες δύσκολες στιγμές, ανθρώπους που έχει χάσει, δυσκολίες που όλοι περνάμε…Είναι μία μορφή έκφρασης. Δηλαδή βλέπεις ότι στον άλλον βγαίνει ο καημός του. Και αυτό μας φέρνει πιο κοντά. Με ένα βλέμμα επικοινωνούμε και κάπως μαλακώνει όλο αυτό νομίζω.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΟΝΤΟΥΛΗ:
Για μένα το μοιρολόι είναι μία ανάταση για το επόμενο βήμα. Να έχουμε υγεία και να ξανά σμίξουμε. Και πάντα να βρισκόμαστε στα χωριά μας και να ανοίγουμε τα σπίτια μας!
ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΠΠΑΣ:
O τελευταίος ήχος στο πανηγύρι είναι σαν τον τελευταίο στεναγμό που θα βγάλει κάποιος που λιγοψυχάει, όπως λένε. Είναι αυτή η τελευταία άπνοιά που έχει κάποιος. Αλλά τώρα είναι σαν να περιμένεις πάλι την Ανάσταση; Πως περιμένεις το Πάσχα; Και λες «Άντε παιδιά, να μαζευτούμε και του χρόνου πάλι, με υγεία να ξανά ανταμώσουμε, και να είμαστε πάλι όλοι εδώ». Αυτός είναι ο τελευταίος ήχος…
Σκέψεις για το παραδοσιακό πανηγύρι στο Φωτεινό Ιωαννίνων
ΒΑΣΩ ΤΣΕΡΟΥ:
Αυτό που συμβαίνει εδώ, είναι το πως οι άνθρωποι μπορούν και ενώνονται και κάνουν κάτι πολύ δημιουργικό, όταν βάζουν στην άκρη τα ελαττώματα και εστιάζουνε στα προτερήματα τους.
Αυτό θεωρώ ότι το κάνει το ηπειρώτικο πανήγυρι. Δεν είναι τα πανηγύρια που πάει ο κόσμος να διασκεδάσει όπως πάμε σε ένα μπαρ. Είναι κάτι βαθύτερο. Κάτι που τους θυμίζει τις αξίες τους νομίζω. Αξίες όπως είναι η συνεργασία, η αληθινή αγάπη με αληθινά συναισθήματά, η αλληλοκατανόηση, η υπομονή, η ενσυναίσθηση. Στο παραδοσιακό πανηγύρι της Ζελίστας θα έλεγα πως μια επιπλέον αξία είναι η παράδοση και η μνήμη. Όλοι οι άνθρωποι τα έχουμε ανάγκη αυτά. Όμως με τον τρόπο ζωής μας στις πόλεις δεν τα ζούμε…
ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ:
Η Ιωάννα ήτανε η πρόεδρος που έβαλε σε πολλή καλή σειρά τα πράγματα του πανηγυριού. Δηλαδή άρχισε να καταγράφει τι χρειαζόμαστε για την επόμενη χρονιά: Tι μας λείπει. Όλα αυτά τα παρέδωσε στον Γιάννη τον Ψύγκα, που παρέδωσε στον Γιάννη Σιώμο, που παρέδωσε στη Ράνια (σ.σ Ράνια Οικονόμου). Αλλά πάντα είχαμε από πίσω σαν τυφλοσούρτη τα χαρτιά της Ιωάννας. Η Ράνια βέβαια ανέβασε το πανηγύρι γενικώς: Κυνήγησε, έψαξε χορηγούς, πράγματα που έγιναν για πρώτη φορά. Το χειμώνα η Ράνια θέλησε να παραδώσει σε εμένα μετά από 10 χρόνια. Μας παρέδωσε λοιπόν 3 κούτες υλικό και ένα στικάκι, που τα είχε βάλει όλα μέσα. Όμως αυτό που δεν ορίζεται από κανένα στικάκι, είναι να έχεις ανθρώπους με διάθεση. Εύχομαι να είναι πάντα όπως τώρα, γιατί είμαστε λίγοι. Αυτό το αντάμωμα να μην σβήσει…
