To παραδοσιακό σκυριανό σπίτι, μέσα στα σχεδόν 50 τετραγωνικά του, κατάφερε για αιώνες να γίνει πομπός της λαϊκής παράδοσης. Φτιαγμένο με φυσικά υλικά, προωθεί τη συνύπαρξη του ανθρώπου με το περιβάλλον, και προβάλλει καθημερινά τη σκυριανή λαϊκή τέχνη στην εσωτερική του διακόσμηση.
Το παραδοσιακό σκυριανό σπίτι έχει πέτρινους τοίχους, μεγάλου πάχους, περίπου 70 εκατοστών. Η στέγη είναι ξύλινη, και ξύλινες κολώνες συγκρατούν καλαμωτές στο ταβάνι. Οι καλαμωτές λειτουργούν όχι μόνο ως διακοσμητικό στοιχείο φτιαγμένο με φυσικά υλικά, αλλά επίσης συμβάλουν και στη θερμομόνωση του σπιτιού. Το πάτωμα αποτελεί το φυσικό έδαφος μαζί με κοκκινόχωμα, ενώ με την προσθήκη άμμου γίνονταν πιο στέρεα τα υλικά.
Αρχιτεκτονική και διακόσμηση στο σκυριανό σπίτι
Το παραδοσιακό σκυριανό σπίτι, είναι παραλληλόγραμμο και μικρό, περίπου 50τμ. Χωρίζεται σε τρία ευδιάκριτα μέρη, αν και στην ουσία πρόκειται για μία μονόχωρη κατασκευή. Στο μπροστινό μέρος του σπιτιού, μας καλωσορίζει το σαλόνι (σάλα) με τη φγου (τζάκι). Στη μέση του σπιτιού, είναι τοποθετημένο ένα ξυλόγλυπτο διαχωριστικό τοιχίο, ο μπουλμές, με ύψος περίπου 1.80μ. Πίσω από τον μπουλμέ δημιουργούνται δύο επίπεδα: Tο κάτω μέρος (ισόγειο) φιλοξενεί την κουζίνα, και ακριβώς από πάνω στον ημιώροφο, βρίσκεται η κρεβατοκάμαρα (σφας), στην οποία οδηγεί μία μικρή και στενή ξύλινη σκάλα. Οι τοίχοι του σκυριανού σπιτιού είναι διακοσμημένοι με στοιχεία της τοπικής λαϊκής παράδοσης: Αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως παραδοσιακά σκυριανά κεραμικά, πιάτα, κούπες, στάμνες ή ταψιά, αλλά και κεντήματα της σκυριανής χειροτεχνίας. Τα έπιπλα, όπως η κρεβατσούλα (καναπές), τα σκαμνιά και τα μπαούλα, είναι φτιαγμένα στα πρότυπα της παραδοσιακής σκυριανής ξυλόγλυπτικής.
Σκυριανή ξυλογλυπτική
Παραδοσιακή ενοικιαζόμενη κατοικία του Γιώργου Κούκη.
Τα ξυλόγλυπτα έπιπλα του Σκυριανού σπιτιού έχουν μικρές διαστάσεις. Ο σκυριανός ξυλογλύπτης κύριος Ανδρέου, εξήγησε πως έφτιαχναν τα έπιπλα μικρά, λόγω πρακτικότητας, προκειμένου δηλαδή να χωράνε στα λίγα τετραγωνικά του σκυριανού σπιτιού, που στέγαζε όλη την οικογένεια. Επίσης, επεσήμανε μία σημαντική διαφορά μεταξύ της σκυριανής ξυλογλυπτικής, σε σχέση με τη βυζαντινή. Τα βυζαντινά σκαλιστά, που υπάρχουν παραδείγματος χάρη στα εκκλησιαστικά τέμπλα, είναι βαριά, μεγάλα και βαθιά, σε αντίθεση με τη σκυριανή ξυλογλυπτική που έχει μικρό βάθος, είναι πιο διακριτική και λεπτοδουλεμένη.
Σκυριανή κεντητική
Αναπαράσταση σκυριανής κατοικίας. Δεξιά διακρίνεται καδραρισμένο "Το Κέντημα του Όρκου", με τα γεωμετρικά σχέδια.
Τους τοίχους και τα έπιπλα του σκυριανού σπιτιού, διακοσμούν επίσης έργα της λαϊκής χειροτεχνίας, όπως τα κεντήματα, που οι σκυριανές έχουν μακρά παράδοση. Ο σκυριανός Μανώλης Βασιλάκος, έδωσε την πληροφορία σχετικά με ένα έθιμο, στο οποίο οι σκυριανές θα φτιάξουν στη διάρκεια της ζωής τους ένα κέντημα, το οποίο είναι πολύ δύσκολο να ολοκληρωθεί. Το κέντημα αυτό, έχει περίτεχνα γεωμετρικά σχέδια και απαιτεί ακριβές μέτρημα των κλωστών. Έτσι οι σκυριανές, όταν επιτέλους καταφέρουν να τοολοκληρώσουν είναι τόσο κουρασμένες, που ορκίζονται ότι δεν θα το ξανά φτιάξουν ποτέ στη ζωή τους, για αυτό και ονομάζεται “Κέντημα του Όρκου”. Το έθιμο αυτό, έχει τις ρίζες του στα βάθη των χρόνων, ενώ ακόμα και σήμερα συνεχίζει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης σκυριανής γυναίκας. “Το Κέντημα του Όρκου” κατά την ολοκλήρωση του, βρίσκει τη θέση του είτε καδραρισμένο στον τοίχο, είτε ακόμα ως μαξιλάρι, και συνεχίζει να προβάλλει τη λαϊκή παράδοση, μέσα από τους τοίχους του σκυριανού σπιτιού.
Λαϊκός πολιτισμός
Μια πετρωμένη γριά στην Άνδρο
Η ιστορία του Ενετικού κάστρου στο Κόρθρι της Άνδρου, και ο μύθος της γριάς που πέτρωσε καθώς έπεφτε στη θάλασσα από 600 μέτρα ύψος.
Μια πετρωμένη γριά στην Άνδρο: Στην μυθολογία ο Δίας πέτρωσε τη Νιόβη για να τη λυτρώσει από το θρήνο της. Από την άλλη ο Σίσυφος καταδικάστηκε να κουβαλάει ένα βράχο, στην κορυφή ενός βουνού για πάντα. Ο Δευκαλίων και η Πυρρά, έριχναν πέτρες πίσω τους για να γεννηθεί ξανά το ανθρώπινο είδος, ενώ σήμερα λέμε τη φράση “Έχει καρδιά από πέτρα”. Οι “Μύθοι της Πέτρας” φτάνουν ως την Τουρκοκρατία. Εκεί, γεννιούνται νέοι, με μια γριά στην Άνδρο να πράττει ύβρη, και να πετρώνει καθώς αυτοκτονεί.
(Το Κάστρο της Φανερωμένης ή Κάστρο Κορθίου ή Κάστρο Κοχύλου ή Έπάνω Κάστρο ή Κάστρο της Γριάς)
Επί Τουρκοκρατίας, οι Ανδριώτες βρήκαν καταφύγιο στο Κάστρο Κορθίου. Και εδώ ξεκινάει ο μύθος μας. Οι Τούρκοι πολιορκούσανε καιρό το κάστρο, μα δεν μπορούσανε να μπούν. Τελικά, πήραν την απόφαση, και στείλαν μια γριά με ένα παιδί για να ζητήσει βοήθεια από τους Ανδριώτες που ήταν μέσα. Η γριά κατάφερε να μπει, και όταν νύχτωσε πήγε κρυφά, άνοιξε μια πύλη και οι Τούρκοι μπήκαν στο κάστρο. Εκείνοι με την σειρά τους, σφάξαν όλους τους Ανδριώτες που ήταν μέσα. Όμως η γριά μετάνιωσε πικρά για την προδοσία της, σκαρφάλωσε σε ένα βράχο και πήδηξε στη θάλασσα.
Κάστρο Κορθίου, Άνδρος
Όμως η μοίρα μετά το κακό που έκανε, δεν την άφησε απλά να φύγει από τη ζωή. Έτσι όταν η γριά έπεσε από το βράχο, και λίγο πριν βουτήξει στη θάλασσα, πέτρωσε. Αυτό της το άλμα, έδωσε στο Κάστρο Κορθίου το όνομα “Καστρο της Γριάς”. Επίσης, βάφτισε και μία διάσημη τοποθεσία της Άνδρου, την παραλία “Της Γριάς το Πήδημα”. Στην παραλία αυτή, στέκει σήμερα ο κάθετος βράχος με την φερόμενη πετρωμένη γυναίκα.
Πέτρα και ύβρις -
Μύθοι από πέτρα
Από την μυθολογία ακόμα, οι άνθρωποι που διέπρατταν “Ύβρις”, δηλαδή είχαν βίαιη ή αλαζονική συμπεριφορά, σύντομα θα δέχονταν τη “Νέμεσις“, δηλαδή την οργή των Θεών. Η “Νέμεσις” με τη σειρά της, έφερνε την “Τίσιν”, δηλαδή την τιμωρία και την καταστροφή του ανθρώπου.
Από την πετρωμένη γριά, στο Σίσυφο και τη μυθολογία
Ας πάρουμε ως παράδειγμα τον πανούργο Σίσυφο, ιδρυτή και βασιλιά της Κορίνθου (Εφύρα), ο οποίος πρόδωσε τον Δία, κατάφερε να φυλακίσει τον Θάνατο, και για χρόνια να μην πεθαίνει άνθρωπος στη γη. Ο Σίσυφος τελικά, καταδικάστηκε να κουβαλάει έναν πελώριο βράχο σε ένα απότομα ύψωμα στον Κάτω Κόσμο,σε μια προσπάθεια να τον ρίξει από την άλλη πλευρά. Όμως ο βράχος καταρακυλούσε ξανά και ξανά στους πρόποδες του υψώματος, και το μαρτύριο του ξεκινούσε από την αρχή.
Sisyphus - Tiziano Vecellio Vecelli (1549)
Η Νιόβη πέτρωσε
Φυσικά, η πέτρα πρωταγωνιστεί και στην περίπτωση της Νιόβης, κόρη του βασιλιά της Φρυγίας. Η Νιόβη έκανε 14 παιδιά, επτά αγόρια και άλλα τόσα κορίτσια, που ξεχώριζαν για την απίστευτη ομορφιά τους. Έτσι η μητέρα τους, περηφανευόταν με έπαρση για την ευγονία της και σύγκρινε τον εαυτό της με τη Λητώ, που ήταν εκλεκτή του Δία και είχε μαζί του δύο παιδιά: Tη θεά Άρτεμη και τον θεό Απόλλωνα. Για την ύβρη της Νιόβης, η Λητώ ζήτησε τιμωρία της θνητής που σύγκρινε τα παιδιά της με τους θεούς. Έτσι η Άρτεμις και ο Απόλλωνας που ήταν πρώτοι στο σημάδι, σκότωσαν με τα τόξα τους και τα 14 παιδιά της Νιόβης. Τα νεκρά σώματα των παιδιών, έμειναν άταφα για 9 μέρες, αφού όποιος προσπάθησε να τα θάψει, μεταμορφωνόταν σε πέτρα από τον Δία.
Όρος Σίπυλος, Τουρκία. Ο βράχος που συνδέεται με το μύθο της Νιόβης. Φωτογραφία: Carole Raddato | Άδεια: CC
Σε μια άλλη εκδοχή, η Νιόβη, μετά τον θάνατο των παιδιών της καταρακωμένη πια, πήγε στο όρος Σίπυλος στην Τουρκία (Ağlayan Kaya), και προσευχήθηκε στον Δία, να της εξαφανίσει τον πόνο που της προκάλεσε ο θάνατος των παιδιών της. Τότε ο Δίας από λύπηση τη μεταμόρφωσε σε πέτρα, προκειμένου να απαλλαχθεί από τον θρήνο. Ο Αισχύλος από την άλλη λέει, πως η Νιόβη, μέρες νηστική και άκλαυτη μπροστά από τον τάφο των παιδιών της, άρχισε να πετρώνει, ενώ υπάρχουν και αγγεία που αναπαριστούν τη μεταμόρφωση της Νιόβης σε πέτρα.
Αγγείο με τη μεταμόρφωση της Νιόβης σε πέτρα.
Αγγείο με τη μεταμόρφωση της Νιόβης σε πέτρα.
Η πετρωμένη γριά στην Άνδρο και η κοινωνική δικαιωσύνη
Επιστρέφοντας στην Άνδρο της Τουρκοκρατίας και στη γριά που αυτοκτόνησε πηδώντας από τον βράχο, βλέπουμε πως απ’ τα βάθη των αιώνων, η πέτρα παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαδικασία της “Κάθαρσις”, είτε για αυτόν που έδρασε κακώς, είτε για αυτόν που έγινε μάρτυρας της πράξης. Η “Κάθαρσις”, είναι αυτή η διαδικασία που βιώνει ο θεατής παρακολουθώντας τους τραγικούς ήρωες, και του δημιουργούν τόσο έντονα συναισθήματα, που τελικά η ψυχή του καθαίρεται (=εξαγνίζεται). Εναλλακτικά η “Κάθαρσις”, σύμφωνα με τον ορισμό της τραγωδίας του Αριστοτέλη, έρχεται με τον “έλεο και τον φόβο*” που βιώνει ο θεατής, με αποτέλεσμα να φεύγει από το έργο ώριμος πολίτης.
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται πως πάντα η ανθρωπότητα αποζητούσε την κοινωνική δικαιοσύνη, και έθετε τα ηθικά όρια που μπορεί να κινηθεί ο άνθρωπος. Όταν όμως τα ξεπερνούσε και έκανε κακό στην κοινότητα, θα τιμωρούνταν αυστηρά από δυνάμεις έξω από την ανθρώπινη λογική, και ταυτόχρονα θα γινόταν οπτικό παράδειγμα στους υπολοίπους, προς υπενθύμιση των δεινών που φέρνει η αλαζονεία.
Ορισμός της Τραγωδίας
“”Έστιν ουν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας, μέγεθος εχούσης, ηδυσμένω λόγω χωρίς εκάστρου των ειδών εν τοις μορίοις, δρώντων και ου δι’ απαγγελίας, δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα την τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν“ Αριστοτέλης
Λαϊκή παράδοση στο σκυριανό σπίτι
Το σκυριανό σπίτι, μέσα στα 50 τετραγωνικά του, γίνεται πομπός της λαϊκής παράδοσης.
Η Απείρανθος ή Απεράθου όπως την λένε οι ντόπιοι, είναι ένα χωριό γεμάτο παράδοση και ίσως ένα από τα ωραιότεραχωριά στις Κυκλάδες. Θα δεις παντού πέτρα και μάρμαρο, καμάρες και ναούς και γρήγορα θα καταλάβεις ότι η Απείρανθος Νάξου είναι ένα χωριό γεμάτο παράδοση, με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων!
Αρχικά, ο δρόμος για την Απείρανθο στη Νάξο είναι γεμάτος στροφές αλλά καταπληκτική θέα πρώτα στη θάλασσα και έπειτα στα αγέρωχα Ναξιώτικα βουνά! Ο οδηγός του λεωφορείου, που ήταν πάλι ο ίδιος με τον οδηγό που έκανε τη διαδρομή από τη χώρα στην παραλία του Αγίου Προκοπίου στη Νάξο, ντόπιος Απεραθίτης και γνώστης κάθε στροφής και λακούβας, μας ανέβασε στην Απείρανθο με τρομερή αυτοπεποίθηση!
Εισιτήρια για την Απέιρανθο.
Φυσικά οι ελάχιστοι επισκέπτες στο λεωφορείο είχαμε πάρει φοβισμένοι αγκαζέ τα μπροστινά καθίσματα, σε αντίθεση με τους ντόπιους, που βέβαιοι ότι θα φτάσουν στον προορισμό τους, είχαν βολευτεί στις θέσεις τους και κουβέντιαζαν αμέριμνοι με το χαρακτηριστικό Απεραθίτικο ιδίωμα!
Απείρανθος: Ιστορία
Tο Απεραθίτικο ιδίωμα
Και αφού η Απείρανθος Νάξου είναι ένα χωριό γεμάτο παράδοση, δε θα μπορούσε να μην έχει το δικό της γλωσσικό ιδίωμα: Η ντοπιολαλιά των Απεραθιτών είναι ένα κράμα από αρχαία ελληνικά, βυζαντινά και κρητικά, αφού στην Απείρανθο έμειναν πρώτα – κυρίως – Κρητικοί. Γιατί πήγαν όμως εκεί;
Φαίνεται πως η σχέση των δύο νησιών υπάρχει εδώ και αιώνες, αφού από τη Βυζαντινή περίοδο ακόμη πολλοί κρητικοί αγιογράφοι πήγαιναν στη Νάξο για να ζωγραφίσουν τις εκκλησίες, και όταν αργότερα η Κρήτη πέρασε από το Βυζάντιο στους Βενετούς, τα δυο νησιά κράτησαν εμπορικές σχέσεις.
Την περίοδο της Ενετοκρατίας δε, σύμφωνα με νοταριακά έγγραφα, δηλαδή τα συμβόλαια της εποχής εκείνης, κάποιοι ντόπιοι κρητικοί άρχοντες πήγαν στη Νάξο μαζί με την περιουσία τους, αφού βοήθησαν τον Δούκα της Νάξου Μάρκο Σανούδο να κατακτήσει την Κρήτη από τους Γενουάτες, δηλαδή απ’ τη Δημοκρατία της Γένοβας. Και αργότερα όμως στην Τουρκοκρατία, όταν έγινε η Κρητική Επανάσταση που οι Κρήτες ήθελαν να ενωθεί το νησί με την υπόλοιπη Ελλάδα, σε πολλούς Έλληνες από τα Σφακιά και τα Ανώγεια, η Απείρανθος έδωσε ξανά καταφύγιο. Είναι λογικό λοιπόν γιατί το Απεραθίτικο Ιδίωμα έχει μέσα κρητικά. Βέβαια το αξιοθαύμαστο είναι ότι οι Απεραθίτες κράτησαν την παράδοση και το ιδίωμά τους μέσα στους αιώνες και σήμερα ευτυχώς το ακούμε!
Χάρτης με τη διανομή των νησιών του Αιγαίου Πελάγους στους κατακτητές. Πηγή φωτογραφίας:WIKIWAND
Απείρανθος – Διαδρομή
Ύστερα από καμιά ώρα μέσα στο λεωφορείο, υπολογίσαμε ότι πρέπει να φτάνουμεστην Απείρανθο. Κάποια στιγμή λοιπόν, που για εμάς ήταν η μέση του πουθενά, μία κυρία ζήτησε στον οδηγό να κάνει στάση. Αμέσως το λεωφορείο σταμάτησε. Η κυρία χαιρέτησε ευγενικά τον οδηγό αλλά και όλο το λεωφορείο και ύστερα κατέβηκε. Στη συνέχεια, δεν είχαν περάσει δύο λεπτά, μία άλλη ηλικιωμένη ντόπια του λέει: Καλέ με ξέχασες!
O ορεινός και γεμάτος στροφές δρόμος για την Απείρανθο.
Ο οδηγός σταμάτησε επιτόπου και άνοιξε διάπλατα τις πόρτες. – “Παραπίσω είμαι!” του είπε η ηλικιωμένη. – “Να σε πάω και στο σπίτι;” είπε ο οδηγός, ενώ παράλληλα έκανε όπισθεν με ανοιχτή την πόρτα. Τελικά όταν σταματήσαμε στο σημείο που έκρινε κατάλληλο η κυρία, ο οδηγός τη βοήθησε να κατέβει!
Αν και το σκηνικό αυτό, μπορεί μοιάζει τρελό, ίσως και επικίνδυνο για όλους εμάς, για τους Ναξιώτες που ζουν στο νησί με δύσκολες συνθήκες 365 μέρες το χρόνο, είναι απλά η καθημερινότητα τους. Το ίδιο έχω δει να συμβαίνει στα χωριά της Ηπείρου, της Φωκίδας και αλλού, και μου αρέσει γιατί μου είναι οικείο. Αυθεντικό. Μυρίζει Ελλάδα. Μυρίζει ανθρωπιά!
Απείρανθος Νάξου: Ο Συνεταιρισμός Γυναικών της Απειράνθου.
Ύστερα από αυτή την υπέροχη και λιγάκι τρομακτική διαδρομή, η Απείρανθος μας καλωσόρισε με ένα μαρμάρινο καλντερίμι γεμάτο πλατάνια και τραπέζια στον ίσκιο τους. Αναντίρρητα η παράδοση ήταν παντού γύρω μας: Παραδοσιακά καφενεία, λιγοστός κόσμος και διάχυτο άρωμα ελληνικού καφέ!
Η Απείρανθος βέβαια έχει και Συνεταιρισμό Γυναικών. Καθώς περπατούσαμε στο καλογυαλισμένο μαρμάρινο καλντερίμι, το είδαμε μπροστά μας. Συγκινήθηκα όταν είδα κρεμασμένη στους τοίχους και βαλμένη σε βιτρίνες την προσπάθεια των γυναικών να κρατήσουν και να διαδώσουν την παράδοση και την ιστορία μας μέσα από υφαντά και κεντήματα που φτιάχνουν οι ίδιες! Η κυρία που ήταν εκεί, μας είπε ότι εδώ και σαράντα χρόνια που έχουν φτιάξει το συνεταιρισμό, οι γυναίκες βρήκαν κάτι ωραίο να κάνουν στην καθημερινότητα τους: Πάνε εκεί πρωί – βράδυ, πίνουν τον καφέ τους, λένε τα νέα τους φτιάχνοντας υφαντά με σχέδια που έχουν ξεσηκώσει απ’ τις μανάδες και τις γιαγιάδες τους. Είναι γεγονός ότι αυτή είναι μία εντελώς διαφορετική νοοτροπία από τις γυναίκες της Σκύρου που κρατάνε μυστικά τα σχέδια των κεντημάτων απ’ τους προγόνους τους και θέλουν να τα έχει η οικογένειά τους σε αποκλειστικότητα.
Θήκη κινητού φτιαγμένη στον αργαλειό!
Από τον Συνεταιρισμό Γυναικών της Απειράνθου, αγόρασα με πέντε ευρώ μία θήκη για το κινητό μου, φτιαγμένη στον αργαλειό!
Στο αεροδρόμιο της Σερβίας, με τη θήκη από αργαλειό στο χέρι!
Το σημαντικό είναι πως βρήκα μία και μοναδική φωτογραφία με την “αργαλένια” θήκη μου. Αυτή που βρίσκομαι στο αεροδρόμιο του Βελιγραδίου, έτοιμη να περάσω Κροατία για μία νέα αυθεντική πολιτιστική εμπειρία! Χάρηκα πολύ όταν η Σέρβα κυρία στο γκισέ που νοικιάσαμε το αυτοκίνητο με ρώτησε για την θήκη του κινητού μου και μπόρεσα να της πω με κουτσά αγγλικά, για την λαογραφία του τόπου μας. Η θήκη πια ανήκει σε εκείνη την κυρία στον γκισέ, και μου άρεσε που ένα κομμάτι της τεράστιας Ελληνικής παράδοσης και λαογραφίας φυτεύτηκε κάτω από ένα plexiglass, στην αρχή μίας αξέχαστης πολιτιστικής εμπειρίας!
Πολιτιστικός Τουρισμός στην Απείρανθο.
Μετά την επίσκεψη μας στο συνεταιρισμό, η παρέα μου κάθισε στα παραδοσιακά καφενεία στην είσοδο του χωριού…
Η αρχή της εξερεύνησης μου στο παραδοσιακό χωριό Απείρανθος στη Νάξο!
…Όσο για μένα, πήρα ένα ανηφορικό μαρμάρινο καλντερίμι και πέρασα κάτω από μπόλικες καμάρες, θέλοντας να φτάσω στον Πύργο του Ζευγώλη που τον ‘φτιάξαν οι Ενετοί τον 17ο αιώνα.
Στον πύργο του Ζευγώλη όμως άργησα πολύ να φτάσω, γιατί ανεβαίνοντας στην κορυφή, σε ένα σημείο με καταπληκτική θέα, βρίσκω έναν κτηνοτρόφο: “Γεια σας” του λέω, “Γεια σας” μου λέει. “Ωραίο το χωριό σας!” του λέω, “Ωραίο είναι” μου λέει! “Θα ‘ναι και το χειμώνα καλά εδώ!” “Μόνο ωραία; Αλλά δε βλέπεις πέρα γιατί είναι τα σύννεφα από κάτω!”
Φυσικά, αμέσως έφτιαξα την εικόνα με τη συννεφιασμένη Απείρανθο ανάμεσα στην ομίχλη και είπα ότι σε αυτό τον τόπο πρέπει να έρθω και χειμώνα!
“Κάνα καλό τυρί θα βρούμε;” του λέω. “Τι τυρί θές;” “Βγάζετε κάνα δικό σας, να πάω στη μάνα μου;” “Από που είσαι;” “Από Ήπειρο και από Φωκίδα.” “Α, από μακριά… Θα πας στη Σμάρω, στο χωριό!” “Είναι καλό εκεί το τυρί;” “Αααα, βέβαια!” είπε τάχα μου πειραγμένος. “Μόνο καλό; Το δικό μας! Αλλά τι ώρα είναι;” Κοίταξε τον ήλιο και αμέσως είπε: “Θα πάει δυο τώρα, μην έχει κλείσει δεν ξέρω…” Αμέσως κοίταξα το κινητό μου. Δύο παρά δέκα! Ευχαρίστησα από καρδιάς τον κτηνοτρόφο με το ενσωματωμένο ηλιακό ρολόι και έφυγα τρέχοντας για τη Σμάρω!
Φωτογραφία διά χειρός κτηνοτρόφου, με θέα τα Απεραθίτικα βουνά.
Η Απείρανθος–Γαστρονομικός τουρισμός
Στη Σμάρω λοιπόν, το μικρό παραδοσιακό μπακάλικο που είναι ανοιχτό χειμώνα – καλοκαίρι, αγόρασα 4 κεφάλια ντόπιο τυρί: Γραβιέρα, αρσενικό και δύο ξινοτύρια. Το τελευταίο ήταν το αγαπημένο μου! Τα τσακίσαμε με τσιπουράκι, μέσα σε σαλάτες, φτιάξαμε σαγανάκια και κολοκυθοανθούς. Όλα τα τυριά μαζί κάναν 15€, όταν στη χώρα θα δίναμε με πολλή τύχη τουλάχιστον τα διπλάσια!
Αρσενικό Νάξου | Πηγή: epiloges.tv
Με τα τυριά στα χέρια έφυγα άρον άρον για το Αρχαιολογικό Μουσείο, που όμως είχε κλείσει. Αρχικά είπα θα είναι κλειστό για μεσημέρι, αλλά στη συνέχεια έμαθα ότι δεν είναι συνέχεια ανοιχτό και πρέπει να πάρεις τηλέφωνο να τους πεις ότι θα πας για να το ανοίξουν. Για αυτό και στο τέλος του άρθρου σημείωσα το τηλέφωνο του μουσείου για να μην την πατήσετε όπως εγώ…Τελικά αποφάσισα να πάω στον Πύργο του Ζευγώλη που όμως ήταν επίσης κλειστός… Επομένως κατηφόρισα απογοητευμένη προς το χωριό, μα πάνω που είπα: “Ε, τουλάχιστον μου μείναν τα τυριά”, αντικρίζω μπροστά μου μια εκκλησία με μαρμάρινο εκθαμβωτικό καμπαναριό: Tην Παναγία την Απεραθίτισσα ή Απεραλίτισσα!
Παναγία Απεραθίτισσα – Θρησκευτικός Τουρισμός.
Μόλις μπήκα στην Παναγία της Απειράνθου, γαλήνεψα! Από τον βαμμένο με μπλε χρώμα τρούλο, έμπαινε ένα γλυκό ημίφως που έλουζε τις ολάσημες εικόνες του μαρμάρινου τέμπλου, ενώ οι λίγοι πιστοί έκαναν γαλήνιοι την προσευχή τους, καθισμένοι στις ξύλινες καρέκλες τους. Άλλοι κοίταζαν με βλέμμα διαπεραστικό τις εικόνες – λες και συνομιλούσαν – και άλλοι ήταν σκυμμένοι με το πρόσωπό τους βαλμένο στις παλάμες.
Άναψα το κερί μου και πλησίασα στην Ωραία Πύλη. Δεν μπόρεσα βέβαια να μην αγγίξω το μαρμάρινο τέμπλοπου ήταν σκαλιστό απ΄ άκρη σ’ άκρη, γεμάτο με τσαμπιά σταφύλια, σύμβολο πνευματικής καρποφορίας, γεμάτο με λουλούδια και αγγέλους λαξευμένους πάνω στο γκριζαρισμένο μάρμαρο.
Έπειτα έκατσα και σε μια καρέκλα, και μετά την προσευχή μου έβγαλα το κινητό και μπήκα στο ίντερνετ. Διάβασα πως υπάρχουν αρκετές θεωρίες για το πως χτίστηκε η Παναγία της Απειράνθου.
Μία από αυτές τις ιστορίες μας λέει πως ένας βοσκός είδε ένα φως στην θάλασσα και όταν το πλησίασε, μια εικόνα κάθισε ξαφνικά στον ώμο του. Τότε ο βοσκός πήρε την απόφαση και ξεκίνησε για την Απείρανθο μαζί με την εικόνα. Όμως φτάνοντας στο χωριό, η εικόνα κατέβηκε απ’ τον ώμο του και μπήκε σε μια συστάδα με βάτα.
Με τον καιρό θέλησαν να τη βάλουν μέσα σε εκκλησίες αλλά η εικόνα έφευγε και ξανά πήγαινε στα βάτα! Τελικά οι ντόπιοι αποφάσισαν να χτίσουν στο σημείο εκείνο ένα μικρό εκκλησάκι, που το ονόμασαν “Πρωτόθρονο” και βάλανε μέσα την εικόνα. Χρόνια αργότερα, σε εκείνο το σημείο, σήκωσαν μια μεγαλύτερη εκκλησία: Tην Παναγία της Απειράνθου.
Μόλις βγήκα από το Ναό της Παναγίας κάθισα για λίγο στο προαύλιο, στη σκιά ενός μεγάλου δέντρου και κοίταξα την εκκλησία που ο ήλιος έβαφε χρυσαφιά. Είναι αλήθεια ότι παρά τη ζέστη, ένιωθα μια δροσιά, μια φρεσκάδα!
Απείρανθος – Γαστρονομικός τουρισμός
Πλησίαζε απόγευμα όταν η πείνα μας είχε ξεπεράσει και ρωτώντας, ένας ντόπιος μας πρότεινε την ταβέρνα “Αμοργινός”. Ευχαριστούμε τον άνθρωπο εκείνο αφού στον “Αμοργινό” γευτήκαμε όντως παραδοσιακή Ναξιώτικη κουζίνα.
Ταβέρνα Αμοργινός στην Απείρανθο.
Με θέα λοιπόν τα καταπράσινα βουνά της Νάξου, δοκιμάσαμε το παραδοσιακό απεραθίτικο ρόστο, ένα φαγητό που οι ντόπιοι φτιάχνουν σε γάμους ή βαπτίσεις και περιέχει μια κομματάρα χοιρινό σα λουκούμι, λουσμένη με πηχτή κόκκινη σάλτσα που μοσχοβολάει κρασί και σκόρδο! Δοκιμάσαμε ακόμα φοβερά παραδοσιακά τυριά παραγωγής του κυρίου Γιώργου, αλλά και λουκάνικα που τα έψηναν στη θράκα! Δεν ήπιαμε ντόπιο κρασί αλλά μπυρίτσες, που μας ήρθαν παγωμένες και μας έσβηναν την λάβα που έφεραν τα βαριά, πεντανόστιμα φαγητά.
Μια αξέχαστη γνωριμία στην Απείρανθο!
Ύστερα από το λουκούλλειο γεύμα, την ώρα που βγαίναμε απ’ το μαγαζί και νοιώθαμε πλήρεις, η χαρά μας, μας έκανε να μιλήσουμε χωρίς να το πολύ σκεφτούμε στον υπερήλικα κύριο που καθόταν έξω από το μαγαζί και τραγουδούσε παρέα με μια κούπα κρασί. Ο κύριος εκείνος, μας μίλησε σε Κρητική Διάλεκτο και αμέσως “τα βρήκε” με τον φίλο μου που κρατάει επίσης από Κρήτη. Κάποια στιγμή γυρνάει και μου λέει με σηκωμένο φρύδι:
-«Πολύ ωραίο το κοπέλι!» -«Ευχαριστώ πολύ!» του λέω, κάνοντας μία μικρή υπόκλιση. Τι το ‘θελά; Πριν ακόμα ‘ρθω σε όρια θέση συνέχισε: -«Δε λέω εσένα! Για το κοπέλι λέω!» είπε και έδειξε τον φίλο μου.
Ο άνθρωπος εκείνος, αυτή η χαρακτηριστική αιγαιοπελαγίτικη μορφή, μας έμεινε αξέχαστη! Έτσι τρία χρόνια μετά, όταν ξανά ανταμώσαμε μήνα Σεπτέμβρη στην Ίο, ήταν μεγάλη η χαρά μας! Τον είδαμε στην Ίο, σε ένα πανηγύρι στη μέση του πουθενά, να μαγειρεύει παραδοσιακά φιλέματα, να παίζει τσαμπούνα, να χορεύει και τα τραγουδά! Και το όνομα αυτού: Τίγρης!
